Żary

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ] [ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ]
[ świętokrzyskie ] [ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Żary to miasto położone w województwie lubuskim, na wschodnim skraju historycznych Łużyc. Pierwsza wzmianka o Żarach pochodzi z kroniki Thietmara z 1007 roku, co świadczy o długiej i bogatej przeszłości miasta. Prawa miejskie Żary uzyskały w 1260 roku dzięki staraniom ówczesnego właściciela, Albrechta Dewina, który otoczył gród murami obronnymi.

Przez wieki Żary były ośrodkiem „wolnego państwa stanowego”, a ich mieszkańcy bogacili się na handlu i rzemiośle. Już w XIV wieku w mieście istniały cechy sukienników, płócienników, piwowarów, szewców i farbiarzy.

W 1355 roku, na ponad 200 lat, Żary przeszły we władanie możnego rodu von Biberstein, który znacząco przyczynił się do rozbudowy miasta. Wzniesiono nowe fortyfikacje, a także rozbudowano gotycki zamek. Pod koniec XVI wieku Żary przejęła rodzina von Promnitz, pochodząca ze Śląska.

Największy rozkwit Żary przeżyły w XVIII wieku, kiedy to rządy nad miastem objęła księżna Henrietta Katarzyna von Nassau-Dietz, a następnie ród Promnitzów. W XVIII wieku przebudowano pałac Promnitzów w stylu barokowym, a miasto stało się jednym z ważniejszych centrów kulturalnych w regionie.

W XIX wieku Żary stały się prężnym ośrodkiem przemysłowym, szczególnie w branży włókienniczej, zatrudniając znaczną część lokalnej społeczności. W czasie II wojny światowej Żary stały się ważnym ośrodkiem przemysłowym dla III Rzeszy. Znajdowały się tu fabryki zbrojeniowe oraz obozy pracy przymusowej.

Po wojnie Żary znalazły się w granicach Polski, a większość niemieckiej ludności została wysiedlona. Na ich miejsce przybyli osadnicy z Kresów Wschodnich oraz centralnej Polski.

Obecnie znajdujący się w centrum Żar zespół pałacowo-parkowy składający się z zamku Dewinów-Bibersteinów oraz pałacu Promnitzów, należy do najważniejszych zabytków miasta.

Pierwsza murowana warownia w Żarach powstała w XIII wieku z inicjatywy rodu Dewinów, którzy byli właścicielami tych ziem. Był to zamek obronny, otoczony fosą i murami, pełniący funkcję rezydencji oraz twierdzy strzegącej szlaków handlowych prowadzących przez Łużyce.

W XIV wieku, po przejęciu Żar przez ród Bibersteinów, zamek został rozbudowany i zmodernizowany. Wzniesiono gotycką wieżę oraz dodatkowe skrzydła mieszkalne, które uczyniły warownię bardziej reprezentacyjną. W tym okresie Żary przeżywały dynamiczny rozwój, a zamek stał się symbolem potęgi rodu Bibersteinów.

W XVII wieku, po przejęciu miasta przez ród Promnitzów, rozpoczęła się kolejna przebudowa rezydencji. W latach 1710-1726 na miejscu starszej budowli powstał okazały barokowy pałac, zaprojektowany przez włoskiego architekta Giulia Simonettiego oraz Georga Spanningera.

Nowa rezydencja była wzorowana na pałacach francuskich i drezdeńskich. Posiadała reprezentacyjne wnętrza, bogato zdobione sztukaterie oraz okazałą fasadę z monumentalnym portalem wejściowym. Pałac otoczono ogrodem w stylu francuskim, który z czasem przekształcono w park krajobrazowy.

Promnitzowie, jako mecenasi sztuki, zapraszali do Żar wybitnych artystów i muzyków. Na ich dworze działał m.in. słynny kompozytor Georg Philipp Telemann, który skomponował tu wiele swoich dzieł.

Pałac Promnitzów przetrwał w dobrym stanie do XX wieku, jednak podczas II wojny światowej budowla została poważnie uszkodzona. W lutym 1945 roku, w wyniku działań wojennych oraz późniejszych pożarów, pałac i zamek zostały zniszczone. Po wojnie teren zespołu pałacowego popadł w ruinę.

Do dziś zachowały się jedynie fragmenty murów zamkowych oraz częściowa fasada pałacu. Wiele elementów architektonicznych uległo zniszczeniu, a przez lata zabytek pozostawał opuszczony i zaniedbany.

Otaczający pałac park został założony w XVIII wieku jako ogród w stylu francuskim. W XIX wieku, pod wpływem nowych trendów, przekształcono go w park krajobrazowy w stylu angielskim. Zachowały się w nim stare drzewa, aleje spacerowe oraz elementy dawnej architektury ogrodowej. Obecnie trwają prace nad rewitalizacją parku oraz konserwacją ruin, by uchronić ten cenny zabytek przed dalszym zniszczeniem.