Twierdza Srebrna Góra
[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]
Polskie województwa
[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]
Twierdzę srebrnogórską wybudowano w latach 1765–1777. Jest to największa górska fortyfikacja w Europie i jedna z największych atrakcji Dolnego Śląska. Została zaprojektowana przez pruskiego inżyniera Ludwika Wilhelma Reglera. Projekt zmodyfikował sam król Fryderyk Wielki. Twierdza miała zabezpieczyć militarnie Śląsk zdobyty przez Prusy w 1740 roku. Położona jest około 20 kilometrów na północ od Kłodzka, tuż na granicy Gór Sowich.
Twierdza to nie jeden obiekt a zespół sześciu fortów wznoszących się nad miasteczkiem Srebrna Góra. Pod budowę fortyfikacji wybrano dwa górujące nad Przełęczą Srebrną wzniesienia: Forteczną (Warowną) Górę (686 m n.p.m.) oraz Ostróg (627 m n.p.m.). Twierdzę przez 12 lat budowało około 4,5 tysiąca robotników. Finansowanie budowy zapewnił ściągany na Śląsku specjalny podatek, zwany przez miejscowych dopustem srebrnogórskim.
Główny trzon Twierdzy Srebrnogórskiej tworzy zespół bastionόw z największym w Europie donżonem. W obiekcie jest 151 pomieszczeń fortecznych, rozmieszczonych na trzech kondygnacjach. Są to ogromne magazyny, studnia, zbrojownia, kaplica, więzienie, szpital, piekarnia, browar, warsztaty rzemieślnicze i prochownia. Dzięki temu fort był samodzielnym i samowystarczalnym. Zapasy miały wystarczyć na 3–5 miesięcy oblężenia. W jego wnętrzu mieściło się 3756 żołnierzy, a do obrony służyły 264 działa i moździerze. W twierdzy wydrążono też 9 studni.
Jedynym sprawdzianem dla obronności fortyfikacji było oblężenie przez wojska napoleońskie podczas wojny Prus z Francją w latach 1806-1807. Oblężenie zakończyło się, ponieważ 9 lipca 1807 roku został podpisany pokój w Tylży, kończący wojnę. W latach 1830–1848 twierdzę wykorzystywano jako więzienie dla działaczy ruchu „Młodych Niemców”.
1 stycznia 1860 roku wydano rozkaz likwidacji przestarzałej już twierdzy, która odtąd służyła jako poligon doświadczalny. W II połowie XIX wieku zaczęto dostrzegać korzyści płynące z turystyki i rekreacji. Na początku XX wieku dojazd do znajdującej się między fortami Przełęczy Srebrnej umożliwiła zębata Kolej Sowiogórska. Po I wojnie światowej główny fort odremontowano i urządzono w jego wnętrzu restaurację „Donjon”.
W czasie II wojny światowej w fortach Ostróg i Wysoka Skała utworzono karny obóz jeniecki, Oflag VIII B dla polskich oficerów. Więziony tu był m.in. dowódca Obrony Wybrzeża Józef Unrug. W nocy z 5 na 6 maja 1940 roku, z oflagu w twierdzy srebrnogórskiej uciekło dziewięciu polskich oficerów, m.in. Jęrzej Giertych. Trzech z nich zdołało przedostać do Syrii, gdzie formowała się Brygada Strzelców Karpackich. Pozostałych sześciu z grupy Jędrzeja Giertycha schwytano.
Podobno w 1944 roku rozpoczęto w rejonie twierdzy drążenie podziemnych korytarzy nieznanego przeznaczenia. Natomiast w marcu 1945 roku pod wzgórze, na którym znajduje się twierdza dojechała kolumna nazistowskich ciężarówek, a mieszkańcy Srebrnej Góry otrzymali nakaz pozostania w domach. Słyszalny był wybuch, który miał maskować wejście do podziemi. Historia ta nie znalazła jednak potwierdzenia w przeprowadzonych badaniach.
Po II wojnie światowej twierdza została złupiona przez żołnierzy sowieckich, a jej dewastacja trwała aż do 1965 roku, kiedy PTTK i Komenda Dolnośląskiej Chorągwi ZHP podpisała porozumienie, na mocy którego uprzątnięto II Fort Rogowy i nadano mu nazwę „Harcerz”. Fort Ostróg uprzątnięto przy pomocy ministerstwa Górnictwa i przemianowano na Fort „Górnik”. W 1974 roku na terenie Fortu Donżon otwarto muzeum ciężkiej broni palnej.
Obecnie większość Twierdzy Srebrna Góra dostępna jest do zwiedzania. Zwiedzanie wnętrza twierdzy możliwe jest z przewodnikiem ubranym w historyczny strój żołnierza epoki napoleońskiej, a trasa prowadzi przez kazamaty. Możliwe jest też zwiedzanie indywidualne zewnętrznej częsci fortu. Twierdza Srebrna Góra jest też przystosowana do zwiedzania z dziećmi, na które czeka tu wiele atrakcji i zadań.