1939 r.: Powstanie Polskiego Państwa Podziemnego

[ Powrót do historii Polski ]

Polskie Państwo Podziemne powstało już 27 września 1939 roku, gdy utworzono w oblężonej Warszawie konspiracyjną organizację Służba Zwycięstwu Polski. 13 listopada 1939 roku została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), podlegający Rządowi RP na uchodźstwie. 14 lutego 1942 roku generał Władysław Sikorski przekształcił ZWZ w Armię Krajową (AK).  W Warszawie mianowano Delegata Rządu na Kraj w randze wicepremiera. Podlegały mu wydziały: wywiadu, dywersji, oświaty, sądownictwa i polityki.

Działały konspiracyjne sądy, których wyroki nie tylko wykonywano, ale też ogłaszano w podziemnej prasie. Polska podziemna prasa była fenomenem w skali europejskiej. Ukazywało się około 1400 tytułów, z czego 17 ukazywało się przez cały okres trwania okupacji. Istniały czasopisma polityczne, wojskowe, literackie, kobiece, humorystyczne. W podziemnych drukarniach wydawano też książki.

Przez całą okupację działały tajne komplety, tzn. podziemne szkoły. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa utworzono prawie 2 tysiące szkół średnich. Podziemne wyższe uczelnie kształciły polonistów, historyków, matematyków, lekarzy. W czasie wojny, studia ukończyło prawie 10 tysięcy studentów.

Powstały też podziemne teatry. W prywatnych mieszkaniach i piwnicach wystawiano dramaty Juliusza Słowackiego, Stanisława Wyspiańskiego, Szekspira. Odbywały się też wieczory poetyckie i koncerty. Ruch oporu w okupowanej Polsce obejmował prawie wszystkie dziedziny życia. Dlatego tajne struktury podporządkowane rządowi emigracyjnemu nazywano po wojnie Polskim Państwem Podziemnym. Drugiego takiego państwa nie było w całej Europie.