Artur Grottger – Branka

Rysunek „Branka” Artura Grottgera należy do cyklu „Polonia”, trzeciego z serii poświęconemu Powstaniu styczniowemu. Jest to cykl dziewięciu czarno-białych rysunków. Znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie. „Branka” przedstawia rozpaczającą kobietę, której mąż wyprowadzany jest w więzach podczas przymusowej branki do carskiego wojska zarządzonej przez Aleksandra Wielopolskiego w nocy z 14 na 15 stycznia 1863 roku w Warszawie. Gestowi kobiety nadał Grottger wymiar uniwersalnego przeżycia.

Branka, która miała zapobiec wybuchowi Powstania, w rzeczywistości je przyspieszyła. Pobór miał objąć około 12 tys. Polaków podejrzanych o działalność konspiracyjną i udział w przygotowaniach do Powstania. Przymusowy werbunek do armii carskiej udał się tylko częściowo, ponieważ informacji o planowanej brance nie zdołano utrzymać w tajemnicy. Część spiskowców umieszczonych na listach 12 stycznia uciekła z miejsca zamieszkania i pomimo ostrej zimy ukryła się w lasach. Przywódcy Powstania nie chcieli biernie czekać, aż poborowi zostaną wyłapani przez wojsko i policję i zdecydowali się w nocy z 22 na 23 stycznia na rozpoczęcie Powstania.