Artur Grottger – Pożegnanie Powstańca

Obraz Artura Grottgera „Pożegnanie Powstańca” został namalowany w 1866 roku, w dwa lata po upadku Powstania styczniowego. Dzieło Artura Grottgera namalowane zostało farbami olejnymi na tekturze. Na pierwszym planie widać dwie postaci: Powstańca oraz wybrankę jego serca, która przypina do czapki mężczyzny rozetę powstańczą. W czasie Powstania styczniowego wojska polskie nie miały jednolitego umundurowania, tego rodzaju oznaczenia pozwalały więc rozpoznawać współtowarzyszy walki.

Para przedstawiona została w sposób dość statyczny. Odziany w brązowy mundur z przepasaną u lewego boku szablą i gruby płaszcz mężczyzna patrzy z głębokim uczuciem na kobietę. Jego wybranka nosi czarną, żałobną suknię, którą nosiły kobiety na znak żałoby po Ojczyźnie będącej pod zaborami. Na ukochanego spogląda w zamyśleniu, ze smutkiem, który stara się ukryć pod pozornym spokojem. Możliwe, że scena rozgrywa się w kościele podczas jednej z mszy ofiarowanych za Powstańców.

Oboje wiedzą, że mogą się już nie spotkać. Widać jednak, iż godzą się ze swoim losem. Ich ciała nie przybierają nienaturalnych postaw, a twarze grymasów. Scena rozgrywa się w spokoju, unosi się nad nią aura wzniosłości. Walka o dobro Ojczyzny jest koniecznością, sprawy osobiste schodzą w tym wypadku na drugi plan.