1669 r.: Pierwsze użycie liberum veto

[ Powrót do historii Polski ]

Była to zasada ustrojowa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, dająca prawo każdemu z posłów biorących udział w obradach Sejmu do zerwania ich i unieważnienia podjętych na niej uchwał. Zasada „liberum veto” była też wyrazem przekonania szlachty, że gdyby prawie wszyscy posłowie szlacheccy ulegli korupcji, to zawsze znajdzie się chociażby jeden nieprzekupiony, który sprzeciwi się przyjęciu szkodliwej ustawy. Jej istnienie związane było z trwającym od dziesięcioleci konfliktem pomiędzy majestatem królewskim i wolnością szlachecką.

Pierwsze zerwanie sejmu przy użyciu „liberum veto” nastąpiło w Krakowie, w czasie obrad sejmu koronacyjnego, którego marszałkiem był Andrzej Krzycki, na tydzień przed ich końcem. Dokonał go poseł wołyński Adam Olizar. Veto mogło być pisemne lub ustne, jednak musiało być złożone osobiście przez posła w izbie sejmowej lub w jakimkolwiek grodzie, wtedy sekretarz sejmowy odczytywał je w izbie. Veto musiało być złożone w trakcie obrad i nie wymagało uzasadnienia. Ogółem w XVII-XVIII wieku sejm zerwano 73 razy. „Liberum veto” zostało zniesione przez Konstytucję 3 Maja, która wprowadziła zasadę większościową na stałe.