1914–1918 r.: I wojna światowa

[ Powrót do historii Polski ]

Trwająca od 28 lipca 1914 roku do 11 listopada 1918 roku nazywana jest wielką wojną. Wojna toczyła się pomiędzy  ententą, tj. Wielką Brytanią, Francją, Rosją, Serbią, Japonią, Włochami i Stanami Zjednoczonymi, a państwami centralnymi, tj. Austro-Węgrami i Niemcami wspieranymi przez Turcję i Bułgarię. Powstanie tych dwóch bloków państw było konsekwencją narastających od końca XIX wieku sporów. Były to m.in. zatarg francusko-niemieckiego o Lotaryngię i Alzację, rywalizacja w koloniach pomiędzy Francją, Anglią a Niemcami, problemów wynikłych z tzw. sprawy wschodniej, problemów narodowościowych w monarchii austro-węgierskiej oraz rywalizacji gospodarczej i ekonomicznej poszczególnych krajów.

Pretekstem do wybuchu wojny było zabójstwo austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914, po którym Austro-Węgry 28 lipca wypowiedziały wojnę Serbii. W odpowiedzi na mobilizację armii rosyjskiej Niemcy 1 sierpnia wypowiedziały wojnę Rosji, a 3 sierpnia jej sojuszniczce Francji. Po ataku niemieckim na neutralną Belgię, 4 sierpnia do wojny włączyła się Wielka Brytania. 6 sierpnia Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji.

Był to największy konflikt zbrojny na kontynencie europejskim od czasu wojen napoleońskich.Wojna zakończyła się klęską państw centralnych, likwidacją mocarstw Świętego Przymierza i powstaniem w Europie Środkowej i Południowej licznych państw narodowych.  Polacy brali w niej udział jako żołnierze trzech armii państw zaborczych. Niemcy zostały zmuszone do bezwarunkowego uznania suwerenności Belgii, Polski, Czechosłowacji i Austrii. W wyniku I wojny światowej i odpowiednich działań polskich dyplomatów (w tym Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego) oraz wojskowych (Józef Piłsudski, Józef Haller) Polska odzyskała po 123 latach niepodległość.