II Powstanie śląskie

[ Strona informacyjna: Powstania śląskie ]

[ I Powstanie śląskie ] [ II Powstanie śląskie ] [ III Powstanie śląskie ] [ Powstania śląskie krótko ]

Zobacz: I Powstanie śląskie.

Po zakończeniu niepowodzeniem I Powstaniu śląskim, na Górnym Śląsku na krótko nastąpił okres względnego spokoju. Powstańcy, którzy wyjechali z Górnego Śląska w obawie przed niemieckimi represjami, mogli wrócić do domów w październiku 1919 roku. W wyniku porozumienia między rządem polskim a niemieckim podlegali amnestii. Niemieckie represje wobec ludności jednak nie ustały i napięcie ponownie wzrastało.

Na Górnym Śląsku trwały też przygotowania do plebiscytu, który wyznaczono w 1919 roku w traktacie wersalskim, kończącym I wojnę światową. Plebiscyt na Górnym Śląsku miał zdecydować o przynależności państwowej tego regionu. Data plebiscytu została wyznaczona na 20 marca 1921 roku. Był nadzorowany przez angielsko-francusko-włoską Międzysojuszniczą Komisję Rządzącą i Plebiscytową na Górnym Śląsku z siedzibą w Opolu.

Polska i Niemcy zaczęły tworzyć organy plebiscytowe w lutym 1920 roku. W Bytomiu powstał Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Przygotowania zabezpieczały po stronie polskiej Polska Organizacja Wojskowa, a następnie Centrala Wychowania Fizycznego i Dowództwo Obrony Plebiscytu, a po stronie niemieckiej Kampforganisation Oberschlesien (Organizacja Bojowa Górnego Śląska).

25 kwietnia 1920 roku doszło w Bytomiu, Gliwicach, Katowicach, Chorzowie, Mysłowicach, Pszczynie, Radzionkowie, Rybniku, Wirku, Wodzisławiu Śląskim i Zabrzu do wieców protestacyjnych przeciwko antypolskiemu terrorowi niemieckiemu. Domagano się likwidacji Sicherheitspolizei (w skrócie „Sipo”, policji liczącej 5 tys. uzbrojonych Niemców, którzy po wycofaniu innych oddziałów mieli w założeniu strzec porządku. W rzeczywistości jednak Sipo wspomagała i ochraniała niemieckie bojówki rozbijające polskie wiece.

Coraz częściej zdarzały się ataki niemieckich bojówek na polskie wiece, tak jak miało to miejsce podczas uroczystości upamiętniających Konstytucję 3 Maja. Polscy uczniowie rozpoczęli strajk szkolny, domagając się równouprawnienia dla języka polskiego w szkołach na Górnym Śląsku. 27/28 maja 1920 roku doszło do ataku niemieckich bojówek na Polski Komisariat Plebiscytowy mieszczący się w Hotelu Lomnitz w Bytomiu oraz do zdemolowania lokali powiatowych Polskich Komitetów Plebiscytowych m.in. w Głogówku i Koźlu.

Do poważnych zdarzeń doszło 17 sierpnia, kiedy po fałszywej informacji o zdobyciu przez Armię Czerwoną Warszawy, po rzekomej przegranej Polaków w bitwie warszawskiej, niemieckie bojówki zaatakowały w Katowicach siedzibę powiatowego inspektora Międzysojuszniczej Komisji – pułkownika Blancharda. Żołnierze francuscy zabili 10 atakujących. W odwecie niemieckim doszło do zlinczowania znanego polskiego lekarza dra Andrzeja Mielęckiego, który opatrywał rannych. Niemcy zdemolowali też siedzibę polskiego komitetu plebiscytowego w Katowicach. W trakcie tego ataku pobito dr Henryka Jarczyka.

II Powstanie śląskie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia. W przeciwieństwie do I Powstania śląskiego nie był to spontaniczny zryw, ale zorganizowane działanie. Zaraz po wezwaniu do walki wygłoszonym przez Wojciecha Korfantego, w poparciu dla działań Powstańców rozpoczął się na Górnym Śląsku strajk generalny. Dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, na czele którego stał Alfons Zgrzebniok, nakazało niezwłoczne rozpoczęcie działań bojowych w 5 okręgach wojskowych. Szybko po rozpoczęciu walk Powstańcy zniszczyli na całym terenie sieci łączności sparaliżowało działania niemieckie i przedwczesne wkroczenie wojsk okupacyjnych.

Głównym celem II Powstania śląskiego było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego i zastąpienie jej strażą obywatelską, a następnie nowo utworzoną policją plebiscytową. W dniach 20–21 sierpnia 1920 roku, ponad 2 tys. Powstańców śląskich, dowodzonych przez ppor. Stanisława Krzyżowskiego, opanowało cały powiat pszczyński, za wyjątkiem Pszczyny, której z rozkazu Dowództwa POW Górnego Śląska nie zajęto celowo.

W czasie walk II Powstania śląskiego zdobyto m.in. Szopienice, Mikołów, Murcki, Hołdunów, Dąbrówka Mała, Janów, Nikiszowiec, Giszowiec, Ochojec oraz Hutę Baildon, Rozbark, Brzeziny Śląskie, Dąbrówka Wielka, Brzozowice-Kamień, Piekary Śląskie, Miechowice, Bogucice. Powstańcy zajęli też Bytom, ale na żądanie koalicji został on wkrótce opuszczony przez walczących.

Powstańcy śląscy nie zaatakowali większych miast, w których stacjonowały wojska alianckie, jednak, wzbudzając panikę wśród niemieckiej ludności, prowadzono walki w rejonie Mysłowic, Katowic-Wełnowca, Siemianowice Śląskie, Bytomia-Łagiewnik, Maciejkowic, Chorzowa, Hajduk Wielkich i Nowego Bytomia. Powstańcy nie mogli też liczyć na pomoc rządu, ponieważ trwał właśnie jeden z najważniejszych etapów wojny polsko-bolszewickiej.

24 sierpnia 1920 roku Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku nakazała rozwiązać niemiecką Sicherheitspolizei. Polski postulat został spełniony, dowództwo uznało więc, że należy zakończyć walki, co uczyniono 25 sierpnia. Międzysojusznicza Komisja na miejsce policji niemieckiej wprowadziła mieszane jednostki polsko-niemieckie o nazwie Abstimmungspolizei (tzw. „Apo”) czyli Policja Plebiscytowa. Obiecano też ukaranie sprawców antypolskich napadów. Polska strona natomiast zobowiązała się rozwiązać POW Górnego Śląska i wezwała do zaprzestania strajków. POW została rozwiązana, działała jednak dalej pod nazwą Centrala Wychowania Fizycznego.

Zobacz: III Powstanie śląskie.