Afera Art-B (1991)
[Powrót do afer III RP]
Wybuchła w 1991 roku. Firma Art-B (skrót od Artyści Biznesu) działała w latach 1989-1990, zajmowała się handlem praktycznie wszystkimi towarami i dobrami, od kawy i herbaty, przez sprzęt RTV, samochody, aż po dzieła sztuki. Art-B w krótkim czasie przekształciła się w holding 3 tysięcy spółek, zatrudniających około 140 tysięcy osób i obracający bilionami ówczesnych złotych. Jako pierwsza prywatna spółka w Polsce otrzymała koncesję na handel bronią. W części sfinansowała operację MOST.
Afera Art-B dotyczyła wykorzystywania przez spółkę luk w polskim systemie bankowym. Wykorzystując hiperinflację oraz powolny przepływ informacji między bankami spółka Art-B lokowała te same pieniądze w wielu bankach, stosując mechanizm tzw. oscylatora ekonomicznego. Wyłudzone czeki były wielokrotnie oprocentowywane. Uzyskiwano list gwarancyjny na dużą sumę w dolarach od zagranicznego banku. Po zapłaceniu owym papierem wartościowym za importowany do Polski towar, był on sprzedawany w kraju, nawet po zaniżonej cenie. Następnie pieniądze ze sprzedaży wpłacane były na lokatę terminową w banku polskim. Wreszcie następowało wybranie lokaty wraz z dużymi odsetkami, wykupienie listu gwarancyjnego i spłata kredytu. Do tej działalności stosowano też łapówki, oszustwa i znajomości.
Dodatkowo, Art-B wykorzystywała sztywny kursu dolara względem złotówki, co w połączeniu z wewnętrzną wymienialnością złotówki i wysokimi stopami procentowymi pozwalało na zarabianie na różnicy między oprocentowaniem lokat złotówkowych a oprocentowaniem lokat dewizowych poza granicami kraju. Wykorzystywano do tego celu tzw. zasłonowe transakcje towarowe. Afera ta jest doskonałym przykładem jak powstawała część elity finansowej w Polsce po 1989 roku, gdzie naprawdę duże pieniądze nie są efektem innowacyjnej działalności czy przedsiębiorczości ale zdolności przerzucenia zasobów publicznych w ręce prywatne.
Obaj właściciele Art-B, Bogusław Bagsik i Andrzej Gąsiorowski wyjechali do Izraela, którego Bagsik był obywatelem od 1990 roku, a Gąsiorowski otrzymał je już po wyjeździe. Gąsiorowski nie został ujęty, Bagsik został aresztowany w 1994 roku w Szwajcarii, na podstawie wniosku o ekstradycję wydany Polsce w 1996 i skazany w 2000 roku. W 2004 roku przedterminowo wyszedł na wolność. Zarzuty dla Gąsiorowskiego i Bagsika dotyczą oszustw wobec systemu bankowego na sumę około 420 mln dolarów.
W 2014 roku, w tygodniku wSieci, ukazał się artykuł Witolda Gadowskiego „Mundur z niejedną plamą”, w którym autor ujawnia wypowiedź byłego szefa krakowskiej delegatury WSI: „Gdy oni nam wywlekli FOZZ, to przecież nie mogli się spodziewać, że pozostaniemy bierni. Walnęliśmy ich Art-B!”.
Wywiad z Andrzejem Gąsiorowskim z 1995 roku:
https://www.youtube.com/watch?v=uNrakjwCWsw
Konferencja prasowa z 1992 roku dotycząca sprawy Art-B: