Proces szesnastu
Proces szesnastu – pokazowy proces polityczny przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, przeprowadzony w dniach 18–21 czerwca 1945 roku w Moskwie przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR. Ustalenia konferencji jałtańskiej nie liczyły się z istnieniem rządu emigracyjnego i wobec takiej sytuacji polskie ugrupowania niepodległościowe postanowiły wejść do deklarowanego w Jałcie rządu „jedności narodowej”, aby nie zdominowali go komuniści podporządkowani Stalinowi.
Krajowi przywódcy podjęli dramatyczną decyzję o podjęciu rozmów z sowietami. 28 marca Polacy mieli się spotkać w willi w Pruszkowie przy ul. Pęcickiej 3 z gen. NKWD Iwanem Sierowem. Willa była lokalną siedzibą NKWD. Do Pruszkowa przybyli: delegat rządu i wicepremier na kraj Jan Stanisław Jankowski, gen. Leopold Okulicki, Kazimierz Pużak, pełniący funkcję tłumacza Józef Stemler-Dąbski, Antoni Pajdak, Stanisław Jasiukowicz, Kazimierz Kobylański, Zbigniew Stypułkowski, Aleksander Zwierzyński, Józef Chaciński, Franciszek Urbański, Adam Bień, Kazimierz Bagiński, Stanisław Mierzwa oraz Eugeniusz Czarnowski i Stanisław Michałowski.
Wszyscy oni zostali podstępnie aresztowani przez NKWD i następnego dnia wywiezieni na Okęcie, skąd odlecieli specjalnym samolotem do Moskwy, gdzie spędzili początkowo prawie 3 miesiące w więzieniu NKWD na Łubiance, gdzie byli intensywnie przesłuchiwani i „przygotowywani” do pokazowego procesu, który nie miał jakiegokolwiek związku z z procesem sądowym w demokratycznym państwie. Po przywiezieniu Polaków z Łubianki rozmieszczono ich na podium, w dwóch rzędach krzeseł. Przed więźniami, twarzą w twarz, stanęli strażnicy. W rękach trzymali karabiny z nastawionymi bagnetami.
W akcie oskarżenia zarzucono im m.in. działalność terrorystyczno-dywersyjną i szpiegowską podziemnych oddziałów zbrojnych AK i organizacji NIE oraz plan przygotowania wystąpienia zbrojnego w bloku z Niemcami przeciwko ZSRR. W trakcie procesu przesłuchano również w charakterze świadków oskarżenia niektórych, doszczętnie złamanych długotrwałym śledztwem, oficerów i żołnierzy AK i NIE uwięzionych wcześniej. Po 3 dniowym procesie, najwyższy wyrok 10 lat więzienia otrzymał gen. Leopold Okulicki, który w 1946 roku został prawdopodobnie zamordowany w więzieniu, podobnie jak Jan Stanisław Jankowski, który otrzymał wyrok 8 lat.
« Powrót do Leksykonu