Luksemburg Róża
Róża Luksemburg – ur. 5 marca 1871 r. w Zamościu, zm. 15 stycznia 1919 r. w Berlinie, działaczka i ideolog polskiego i niemieckiego ruchu komunistycznego, pochodząca z rodziny żydowskiej. Początkowo działała w PPS, a następnie od 1983 roku założyła partię SDKP przekształconą w 1900 roku w SDKPiL. Od 1898 roku przebywała w Niemczech, a chcąc uzyskać obywatelstwo niemieckie, wyszła za mąż za niemieckiego anarchistę Gustawa Lubecka. Należała do przywódców SPD i uczestniczyła w obradach II Międzynarodówki. Kwestionowała polskie dążenia niepodległościowe uzasadniając ich irracjonalność racjami ekonomicznymi. Była feministką i pacyfistką. Według Luksemburg powstanie styczniowe zostało wywołane przez szlachtę polską, aby utrzymać pańszczyznę i stłumić rozwój burżuazji.
W 1905 roku przebywała w więzieniu za obrazę cesarza Wilhelma II w publicznym przemówieniu. W 1905 roku wróciła do Polski, posługując się fałszywym paszportem, by pomóc w organizowaniu akcji skierowanych przeciw rosyjskim władzom. Aresztowana przez carską policję i więziona. Uczestniczyła w rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim oraz w Petersburgu. W 1906 roku przez kilka miesięcy więziona była w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Od 1907 roku prowadziła działalność w Niemczech, lansując koncepcję masowych strajków jako drogi dla rewolucji i obalenia kapitalizmu przemocą. W 1912 roku wydała podręcznik ekonomii.
W latach 1907–1914 prowadziła wykłady z ekonomii politycznej w Szkole Partyjnej SPD. Poparła stronę mienszewików przeciwko bolszewikom Lenina. Później po rewolucji w Rosji krytykowała strategię Lenina i przestrzegała przed niebezpieczeństwem dyktatury. W 1916 roku aresztowana za działalność antypaństwową. W październiku 1918 roku wyszła z więzienia, była współzałożycielką Komunistycznej Partii Niemiec. 15 stycznia 1919 roku została pojmana wraz z Karlem Liebknechtem w Wilmersdorfie, po udziale w powstaniu robotniczym, które objęło tzw. dzielnicę prasową w Berlinie. Zostali przekazani żołnierzom Freikorpsu, którzy po przesłuchaniu pobili ich, a następnie strzałem z pistoletu w skroń zamordowali. Jej zwłoki wrzucono do Kanału Obrony Terytorialnej.
« Powrót do Leksykonu