Zamek Królewski na Wawelu
Zamek Królewski na Wawelu – zamek obronno-rezydencyjny w Krakowie, na Wawelu. Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki.
Już w XI wieku na terenie obecnego zamku znajdowała się duża liczba obiektów murowanych. Było to skutkiem przeniesienia stolicy Polski do Krakowa. Rezydencja, wzniesiona w stylu romańskim, składała się co najmniej z czworokątnej wieży obronnej i budynku mieszkalnego. Wawel okrążono pierścieniem murów i dobudowano kolejne obiekty. Zespół ten nazwano zamkiem wyższym. W XIV wieku zamek został rozbudowany o tzw. Wieżę Łokietkową i inne, mniejsze budynki. W czasach panowania Władysława Jagiełły powstał zespół Bramy Dolnej składający się z dwóch bram i trzech baszt. Zamek przetrwał w takim stanie do roku 1499, kiedy strawił go pożar.
Zamek został odbudowany po pożarze kilka lat później w stylu renesansowym. Rezydencja była już ukończona w 1536 roku ale uległa ona pożarowi w tym samym roku. Do odbudowy przystąpiono rok później. Przebudowano część wnętrz, nadając im wystrój wczesnego baroku rzymskiego z manierystycznymi plafonami. W 1649 roku wybuchł kolejny pożar, a stan zamku pogorszył się jeszcze bardziej podczas potopu szwedzkiego. Został odrestaurowany za czasów króla Jana III Sobieskiego. 1702 r., kiedy pijani szwedzcy żołnierze (którzy opanowali budynek wraz z całym wzgórzem), zapalili w jednej z komnat ognisko, powodując trwający tydzień pożar zamku. Do kolejnego remontu doszło w latach 1726–1730. Uległ kolejnej dewastacji podczas dewastacji barskiej. W latach 1790-1792 wybudowano wokół wzgórza mur kleszczowy ze strzelnicami.
Po utracie niepodległości przez Polskę na zamek wkroczyły wojska zaborcze, niszcząc i grabiąc dawną siedzibę królewską. W latach 1854–1856 przeprowadzono roboty konserwatorskie, które dały zamkowi neogotycki charakter, pozbawiając go renesansowych i barokowych elementów architektonicznych. Po opuszczeniu wojsk austriackich w latach 1905–1911 przeprowadzono prace rekonstrukcyjne. W okresie dwudziestolecia międzywojennego urzędował tu także prezydent RP Ignacy Mościcki. W czasie okupacji hitlerowskiej rezydencja odgrywała rolę biura oraz mieszkania generalnego gubernatora Hansa Franka. Po wojnie przystąpiono do konserwacji wnętrz, przywracając im renesansowy i barokowy oraz (w części) klasycystyczny wygląd.
« Powrót do Leksykonu