Gaude Mater Polonia

[Powrót do polskich pieśni patriotycznych]

„Gaude Mater Polonia” jest XIII wieczną pieśnią hymniczną, jej twórcą jest Wincenty z Kielczy. Najstarszy zapis pieśni pochodzi z 1372 roku, znajduje się w „Antyfonarzu kieleckim”. W tłumaczeniu na język polski tytuł brzmi „Ciesz się, Matko Polsko”. Utwór został napisany na kanonizację biskupa Stanisława ze Szczepanowa w 1253 roku, jako część oficjum rymowanego o św. Stanisławie. Po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie podczas uroczystości kanonizacyjnych w 1254 roku, być może 8 maja. Melodia hymnu jest zaczerpnięta z chorału gregoriańskiego „O salutaris Hostia” (O, zbawcza Hostio).

Kult św. Stanisława w okresie rozbicia dzielnicowego przybierał coraz większe rozmiary, potęgowany legendą o cudownym zrośnięciu się ciała, poćwiartowanego z woli króla. Taką odmianę losu wróżono i dla Polski. Dlatego św. Stanisław został uznany, obok św. Wojciecha za głównego patrona Polski. Pieśń „Gaude Mater Polonia” na równi z „Bogurodzicą” pełniła w dawnych wiekach rolę hymnu narodowego. Śpiewało ją rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie. Później pieśń towarzyszyła uroczystościom narodowym. Pierwsza zwrotka, w czterogłosowym opracowaniu Teofila Klonowskiego, jest obecnie śpiewana w czasie inauguracji roku akademickiego, zamiennie z pieśnią „Gaudeamus igitur” (Radujmy się więc).

Gaude Mater Polonia

Gaude, mater Polonia / Raduj się, Matko Polsko
prole fecunda nobili / W sławne potomstwo płodna
Summi Regis magnalia / Króla królów i najwyższego Pana wielkość
laude frequenta vigili /Uwielbiaj chwałą przynależną

Dalsza część tekstu:

Cuius benigna gratia / Albowiem z Jego łaskawości
Stanislai Pontificis / Biskupa Stanisława męki
passionis insignia /Niezmierne, jakie on wycierpiał
signis fulgent mirificis / Jaśnieją cudownymi znaki
Hic certans pro iustitia / Potykał się za sprawiedliwość
Regis non cedit furiae / Przed gniewem króla nie ustąpił
Stat pro plebis iniuria / I staje żołnierz Chrystusowy
Christi miles in acie / Za krzywdę ludu sam do walki
Tyranni truculentiam / Ponieważ stale wypominał
Qui dum constanter arguit / On okrucieństwo tyranowi
Martyrii victoriam / Koronę zdobył męczennika
Membratim caesus meruit / Padł posiekany na kawałki
Novum pandit miraculum / Niebiosa nowy cud zdziałały
Splendor in sancto ceritus / Bo mocą swą Niebieski Lekarz
Redintegrat corpusculum / Poćwiartowane jego ciało
Sparsum caelestis medicus / Przedziwne znowu w jedno złączył
Sic Stanislaus pontifex / Tak to Stanisław biskup przeszedł
Transit ad caeli curiam / W przybytki Króla niebieskiego
Ut apud Deum opifex / Aby u Boga Stworzyciela
Nobis imploret veniam / Nam wyjednać przebaczenie
Poscentes eius merita / Gdy kto dla zasług jego prosi
Salutis dona referunt / Wnet otrzymuje zbawcze dary
Morte praeventi subita / Ci, co pomarli nagłą śmiercią
Ad vitae potum redeunt / Do życia znowu powracają
Cuius ad tactum anuli / Choroby wszelkie pod dotknięciem
Morbi fugantur turgidi / Pierścienia jego uciekają
Ad locum sancti tumuli / Przy jego świętym grobie zdrowie
Multi curantur languidi / Niemocnych wielu odzyskuje
Surdis auditus redditur / Słuch głuchym bywa przywrócony
Claudis gressus officum / A chromy kroki stawia raźno
Mutorum lingua solvitur / Niemowom język się rozwiązał
Et fugatur daemonium / W popłochu szatan precz ucieka
Ergo, felix Cracovia / A przeto szczęsny ty, Krakowie
Sacro dotata corpore/ Uposażony świętym ciałem
Deum, qui fecit omnia / Błogosław po wsze czasy Boga
Benedic omni tempore / Który z niczego wszystko stworzył
Sit Trinitati gloria / Niech Trójcy Przenajświętszej zabrzmi
Laus, honor, iubilatio / Cześć, chwała, sława, uwielbienie
De Martyris victoria / A nam tryumfy męczennika
Sit nobis exsultatio / Niech wyjednają radość wieczną
Amen