Zamek Książ

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

  Zamki w Polsce

[ zamek Chojnik ] [ zamek Czocha ] [ zamek w Golubiu ] [ zamek krzyżacki w Toruniu ] [ zamek Książ ]
[ zamek książęcy w Oleśnicy ]

Zamek Książ jest trzecim co do wielkości zamkiem w Polsce, znajduje się wałbrzyskiej dzielnicy Książ na Pogórzu Wałbrzyskim, będącą częścią Książańskiego Parku Krajobrazowego. Znajduje się na szlaku Zamków Piastowskich, ponieważ został wzniesiony w miejscu pierwotnej warowni z XIII wieku wzniesionej przez piastowskiego księcia Bolka I.

Według legendy warownia w tym miejscu miała powstać już w połowie X, wzniesiona przez rycerza o imieniu Funkenstein. Miał on podarować księciu saksońskiemu, Henrykowi I Ptasznikowi, worek wykopanego w lesie węgla. Dar ten tak spodobał się księciu, że w nagrodę nadał mu godność szlachecką wraz z przydomkiem „Tego Który Przynosi Kamienie Dające Iskry”. Książę nakazał mu też wznieść warownię, która będzie strzegła czarnego skarbu.

Najstarsza historyczna wzmianka o zamku Książ pochodzi z 1337 roku, w dokumencie mówiącym o pastwiskach należących do Świebodzic we wsi Pełcznica, znajdujących się nieopodal zamku Furstenberg. Zamek był ważnym punktem strategicznym, tak zwanym „kluczem do Śląska”.

Po wygaśnięciu Piastów z linii świdnicko – jaworskiej, właścicielami zamku zostali królowie czescy z dynastii Luksemburgów na mocy traktatu sukcesyjnego. Od 1463 roku, zamek Książ należał do czeskiego króla Jerzego z Podiebradów.

Zamek przechodził później w ręce węgierskiego króla, a następnie należał do Władysława II Jagiellończyka, króla Czech i Węgier. Był też wielokrotnie rozbudowywany. W 1509 roku zamek i otaczające go tereny zostały przekazane w zastaw Konradowi von Hochberg. Jego ród wpłynął najbardziej na historię zamku Książ.

Pierwszą wielką przebudowę rozpoczął Konrad Ernest Maximilian von Hochberg w 1705 roku. Zostały usunięte dawne fortyfikacje, zbudowano nowe pomieszczenia gospodarcze. Powstało reprezentacyjne skrzydło barokowe oraz Dziedziniec Honorowy i budynek bramny. Na Wzgórzu Topolowym zbudowany został pawilon letni, który w II połowie XIX wieku zaadaptowano na rodzinne mauzoleum. W 1848 roku rodzina Hochbergów otrzymała dziedziczny tytuł książęcy.

W 1856 roku panem na zamku Książ został Jan Henryk XI von Hochberg, który wprowadził na zamku wiele zmian oraz zainicjował projekty socjalne. Stworzył m.in. bezpłatną szkołę kucharską dla córek pracowników zatrudnionych w wałbrzyskich kopalniach, organizował kształcenie wieczorowe dla młodych robotników. Książę wspierał parafie, kasy pogrzebowe, szpitalne, rentowe i emerytalne. Reformy przeprowadzone przez Jana Henryka XI stały się podwalinami reformy socjalnej Otto von Bismarcka.

Drugiej wielkiej przebudowy zamku Książ dokonał syn Jana Henryka XI, książę Jan Henryk XV Hochberg. Dobudował nowe skrzydło i zmodernizował tarasy z fontannami, wtedy też powstała eklektyczna fasada z dwoma cylindrycznymi wieżami i wieża główna o wysokości 47 metrów, zwieńczona kulistym hełmem z latarnią. Przed I wojną światową wybudowano także palmiarnię i urządzono ogród japoński.

Ostatnią z rodziny Hochbergów na zamku była Maria Hochberg von Pless, księżna Daisy, wdowa po Janie Henryku XV, zmuszona w 1940 roku do opuszczenia zamku, który przejęły władze niemieckiej III Rzeszy. Od 1941 roku, organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater Adolfa Hitlera.

Na potrzeby prowadzonych przez więźniów prac stworzono tu filię obozu koncentracyjnego, Groß-Rosen. W czasie przebudowy zniszczono większość zabytkowego wystroju wnętrza zamku, a pod nim wydrążono tunele i podziemny schron oraz szyb windowy o głębokości 40 metrów. Według niektórych badaczy pod obiektem powstał podziemny kompleks, mający służyć jako fabryka sprzętu wojskowego, depozyt cennych przedmiotów oraz tajnych dokumentów, a także miejsce badań nad bronią atomową. W latach 1945–1946 w zamku stacjonowały wojska sowieckie, które stale dewastowały zamek Książ i rozkradły m.in. zbiory zamkowej biblioteki.

Kompleksowy remont zamku rozpoczął się dopiero w 1974 roku. Po upadku PRL właścicielem zamku została gmina Wałbrzych, udało się odzyskać część dzieł sztuki z kolekcji Jana Henryka XV von Hochberga i jego żony księżnej Daisy. Obecnie pięknie zrestaurowany Zamek Książ jest z pewnością jedną z największych atrakcji województwa dolnośląskiego. W tunelach wydrążonych podczas II wojny światowej znajduje się „Podziemna Trasa Turystyczna”, a odbywający się co roku „Festiwal Kwiatów i Sztuki” przyciąga nawet 100 tysięcy osób.