Historia Polski w skrócie
[ Historia Polski ]
[ wersja z ilustracjami tutaj ]
Rok 966 – Chrzest Polski: uznawany jest za początek polskiej państwowości. Poprzez przyjęcie chrztu oraz ślub (w 965 r.) z czeską księżniczką Dobrawą Przemyślidką książę Polski z dynastii Piastów – Mieszko I (pierwszy władca Polan) włączył swoje państwo w zachodni krąg kultury chrześcijańskiej.
972 – Bitwa pod Cedynią: zwycięstwo wojsk Polan, który obronili Pomorze przed niemieckim najazdem.
1000 – Zjazd w Gnieźnie. Męczeńską śmierć św. Wojciecha (997) i jego rychłą kanonizację polski książę Bolesław I Chrobry wykorzystał doprowadzając na zjeździe gnieźnieńskim do utworzenia polskiej metropolii kościelnej w Gnieźnie oraz biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu i tym samym do potwierdzenia pełnej samodzielności Polski przez cesarza Ottona III.
1002-1018 – Wojna polsko-niemiecka: rozpoczęta przez Bolesława Chrobrego, zakończona zdobyciem Milska i Łużyc.
1025 – Koronacja Bolesława Chrobrego: tuż przed śmiercią Chrobry koronował się na pierwszego króla Polski.
1138-1320 – Podział Polski na dzielnice: tzw. rozbicie dzielnicowe. Rozdrobienie państwa polskiego na coraz mniejsze, w znacznej mierze niezależne, władztwa terytorialne. Proces ten był związany z rozradzaniem się dynastii Piastów, której każdy członek, zgodnie z polskim prawem zwyczajowym, miał prawo do posiadania części ojcowizny.
1226 – Sprowadzenie Krzyżaków do Polski przez księcia mazowieckiego, Konrada.
1241 – Najazd Tatarów: bitwa pod Legnicą zakończona przegraną wojsk polskich.
1327 – Początek wojny z Zakonem Krzyżackim
1331 – Bitwa pod Płowcami: pokonanie Krzyżaków
1335 – Zjazd w Wyszehradzie monarchów Czech, Węgier i Polski w celu rozstrzygnięcia sporu z Krzyżakami
1343 – Zawarcie pokoju w Kaliszu
1385 – Unia polsko-litewska w Krewie: związek Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego (jego istnienie zakończyło się dopiero wraz z III rozbiorem Polski w 1795 roku). Książę Litwy, Jagiełło, został poprzez małżeństwo z Jadwigą królem Polski.
1410 – Bitwa pod Grunwaldem: jedna z największych bitew w historii średniowiecznej Europy. Zwycięstwo sił polsko-litewskich przeciw Krzyżakom i wspomagającym ich pomniejszym państewkom Rzeszy. Niestety nie wykorzystano zwycięstwa do odbicia Malborka.
1411 – Pokój w Toruniu, zakończenie wojny polsko-krzyżackiej 1409-1411
1431–1435 – Wojna z Krzyżakami zakończona zwycięskim dla Polski pokojem w Brześciu Kujawskim.
1444 – Bitwa pod Warną: starcie między oddziałami polsko-węgierskimi, a wojskami tureckimi (Imperium osmańskie). Trzykrotnie liczniejsze wojsko tureckie pokonało koalicję.
1454–1466 – Wojna trzynastoletnia z Zakonem Krzyżackim, zakończona zwycięstwem Polaków i II pokojem w Toruniu.
1519–1521 – Ostatnia wojna Zakonu Krzyżackiego z Polską
1525 – Hołd pruski: ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego Albrecht Hochenzollern składa hołd lenny Zygmuntowi I Staremu, królowi Polski.
1569 – Unia Lubelska – rozszerzenie unii „personalnej”, tj. wiążącej oba państwa tylko osobą władcy, Polski i Litwy w unię realną (odrębne pozostało natomiast wojsko i skarb): Rzeczpospolitą Obojga Narodów, od XVII wieku częściej znaną jako Rzeczpospolita Polska.
1570 – Ugoda Sandomierska: porozumienie pomiędzy wyznaniami reformowanymi w I Rzeczypospolitej: luteranami, kalwinami oraz braćmi czeskimi. Nie brali w nim udziału bracia polscy (arianie). Intencją była wspólna obrona przed kontrreformacją i zaprzestanie walk między różnymi wyznaniami protestanckimi.
1573 – Konfederacja warszawska: dokument uważany jest za początek prawnie gwarantowanej tolerancji religijnej.
1573 – Pierwsza wolna elekcja: odbyła się rok po bezpotomnej śmierci ostatniego z Jagiellonów – Zygmunta II Augusta.
1596 – Unia brzeska – połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
1600 – Początek wojny ze Szwedami
1605 – Bitwa pod Kircholmem: jedno z najświetniejszych zwycięstw I Rzeczypospolitej, dokonane głównie dzięki husarii jako siły przełamującej. Rozgromiono ponad trzykrotnie liczniejszą armię szwedzką!
1622 – Rozejm w Mitawie: rozejm w wojnie ze Szwecją o Inflanty. Pozostawiał Polsce lenno kurlandzkie oraz południowo-wschodnie Inflanty z Dyneburgiem. Tę część Inflant zaczęto nazywać Inflantami Polskimi.
1627 – Bitwa pod Oliwą: bitwa morska pomiędzy flotą polską, a eskadrą okrętów szwedzkich, stoczona na redzie Gdańska. Wygrana Polaków.
1629 – Pokój w Altmarku, korzystny dla Szwecji: sześcioletni rozejm kończący wojnę polsko-szwedzką. W 1635 postanowienia rozejmu w Altmarku zmodyfikowano, podpisując korzystniejszy dla Polski rozejm w Sztumskiej Wsi.
1609–1619 – Wojny polsko-rosyjskie: w 1611r. wojska Rzeczpospolitej 9 października 1611r. zdobyły Kreml w Moskwie. W Rosji rocznica wypędzenia polskiej załogi z Kremla 7 listopada 1612 jest od 2005 roku obchodzona jako święto narodowe.
1620–1699 – Wojny polsko-tureckie:
1620 – Bitwa pod Cecorą: po nierozstrzygniętej obronie polskiego obozu, wojska Rzeczypospolitej zostały rozbite w odwrocie.
1621 – Bitwa pod Chocimiem: konflikt zbrojny między Rzeczpospolitą a Imperium Osmańskim, nierozstrzygnięty.
1672 – Najazd turecki na Polskę, zdobycie przez Turków Kamieńca Podolskiego.
1673 – Zwycięstwo pod Chocimiem: wojska koronne i litewskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego (ok. 30 tysięcy żołnierzy) odniosły wielkie zwycięstwo nad wojskami tureckimi. Tylko kilku tysiącom Turków spośród całej, 35-tysięcznej armii udało się przedostać do Kamieńca Podolskiego. Reszta poległa, bądź dostała się do niewoli.
1683 – Odsiecz wiedeńska: bitwa stoczona 12 września 1683 roku pod Wiedniem między wojskami polsko-austriacko-niemieckimi pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego, a armią Imperium osmańskiego pod wodzą wezyra Kara Mustafy. Zakończyła się klęską Osmanów, którzy od tej pory przeszli do defensywy i przestali stanowić zagrożenie dla chrześcijańskiej części Europy.
1699 – Pokój w Karłowicach: kończył 255 lat wojen, w których po jednej stronie uczestniczyła Rzeczpospolita, a po drugiej Imperium Osmańskie jednocześnie zapoczątkował w XVIII wieku przyjazne stosunki obu państw w obliczu wzrostu potęgi Austrii, Imperium Rosyjskiego i Prus.
1717 – Sejm „niemy” jednodniowa sesja sejmu I Rzeczypospolitej, która miała za panowania króla Augusta II Mocnego. Sejm został nazwany „niemym” z powodu niedopuszczenia posłów do głosu, w obawie przed zerwaniem obrad. Miał charakter sejmu pacyfikacyjnego kończącego czas walki króla ze szlachtą.
1768–1772 – Konfederacja barska: zbrojny związek szlachty polskiej utworzony w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej. Skierowany przeciwko: kurateli Imperium Rosyjskiego, królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim.
1772 – I rozbiór Polski dokonany przez Rosję, Austrię i Prusy. 18 września 1772 roku kraje te notyfikowały Rzeczypospolitej fakt rozbioru, żądając zwołania sejmu dla przeprowadzenia cesji. Opór łamały groźby i dokuczliwa okupacja kraju przez wojska trzech mocarstw.
1788-1792 – Sejm Czteroletni (Wielki): sejm zwołany za zgodą cesarzowej Rosji Katarzyny II w Warszawie, mający na celu, w zamyśle organizatorów, przywrócenie suwerenności i przyspieszenie rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej. Kolejny sejm, w Grodnie 23 listopada 1793 roku, uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne
1791 – Uchwalenie Konstytucji 3 Maja (pierwsza w Europie, druga – po USA – na świecie): wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja zniosła zasadę liberum veto.
1792 – Konfederacja targowicka: zawiązana przez przywódców magnackiego obozu republikanów w Targowicy w celu przywrócenia starego ustroju Rzeczypospolitej, pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom Konstytucji 3 maja, wprowadzającym monarchię konstytucyjną. Jej zawiązanie posłużyło Rosji jako pretekst do interwencji zbrojnej w Rzeczypospolitej.
1793 – II rozbiór Polski dokonany przez Rosję i Prusy: doszło do podpisania traktatu podziałowego między cesarzową Katarzyną II a królem prus Fryderykiem Wilhelmem II. Po podpisaniu wojska pruskie weszły do Wielkopolski, a rosyjskie do wschodniej Polski.
1794 – Powstanie kościuszkowskie (insurekcja kościuszkowska): polskie powstanie narodowe przeciw Rosji i Prusom. Mimo podnoszącej morale zwycięskiej bitwy pod Racławicami w pierwszych dniach powstania, ostatecznie polski zryw zakończył się niepowodzeniem. W ciągu 8 miesięcy powstania strona polska zmobilizowała do walki około 150 000 ludzi, z tego blisko 100 000 do służby w oddziałach regularnych, 50 000 służyło w milicji i pospolitym ruszeniu. Na Syberię zesłano około 20 000 powstańców.
1795 – III rozbiór Polski dokonany przez Rosję, Austrię i Prusy: niecały rok po upadku insurekcji władcy trzech państw uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym przeprowadzili ostatni, pełny, trzeci rozbiór Rzeczypospolitej.
1797 – Powstanie Legionów Polskich we Włoszech: z inicjatywy Jana Henryka Dąbrowskiego utworzono polskie formacje wojskowe, których celem była walka o niepodległość Polski. Walczące u boku wojsk francuskich i włoskich Legiony zostały utworzone przez Francuzów we Włoszech. Tam wojska polskie miały się odbudować i przygotować do dalszych działań, gdyż po III rozbiorze polskie wojska były w pewnej części bezwładne.
1807 – Utworzenie Księstwa Warszawskiego: istniejącego do 1815r., formalnie niepodległego, jednak w rzeczywistości podporządkowane go napoleońskiej Francji państwa. Było ono namiastką państwa polskiego.
1809 – Wojna z Austrią: będąca częścią wojny Napoleona z koalicją antyfrancuską, prowadzona jednak samodzielnie przez wojska polskie pod dowództwem Wodza Naczelnego Wojsk Polskich księcia Józefa Poniatowskiego. Kampania sił polskich została zakończona zwycięstwem.
1816 – Utworzenie Królestwa Polskiego: potocznie Królestwo Kongresowe – utworzony decyzją kongresu wiedeńskiego i istniejący w latach dp 1918r organizm państwowy na ziemiach polskich, w unii z Imperium Rosyjskim, do roku 1831 z własną konstytucją, sejmem, wojskiem, monetą i polskim językiem urzędowym oraz cesarzem rosyjskim jako królem Polski.
1830 – Wybuch Powstania listopadowego: polskiego powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło w nocy z 29 listopada na 30 listopada 1830, a zakończyło się 21 października 1831. Zasięgiem swoim objęło Królestwo Polskie i część ziem zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń). Powstańcom nie udało się zwyciężyć sił Imperium Rosyjskiego. Po polskiej stronie ok. 150 000 walczących, zginęło ok. 40 000.
1846 – Wybuch powstania krakowskiego (rewolucji krakowskiej): było ono próbą powołania ogólnonarodowego powstania pod hasłami demokracji, podjętą w Krakowie. Porażka powstańców.
1863 – Wybuch Powstania styczniowego: było to polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu, ogłoszone manifestem 22 stycznia 1863 wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy, spowodowane narastającym rosyjskim terrorem. Trwało do jesieni 1864, po stronie polskiej udział w nim wzięło ok. 200 000 żołnierzy (straty szacowane są na 10-20 tysięcy). Rosjanie rozpoczęli represje natychmiast po stłumieniu powstania, kilkadziesiąt tysięcy uczestników walk zesłano na Syberię. Władze rosyjskie przystąpiły też do wzmożonej rusyfikacji społeczeństwa polskiego.
1914–1918 – I wojna światowa: Polacy brali w niej udział jako żołnierze trzech armii państw zaborczych.
1914 – Utworzenie w Warszawie Polskiej Organizacji Wojskowej: z inicjatywy Józefa Piłsudskiego w wyniku połączenia działających w Królestwie Polskim konspiracyjnych grup w celu walki z rosyjskim zaborcą.
1918 – Odzyskanie niepodległości Polski. Za datę przyjęto 11 listopada: jest to dzień przekazania władzy wojskowej Józefowi Piłsudskiemu. Ponowne utworzenie polskiego państwa było możliwe dzięki korzystnemu dla Polaków wynikowi wojny światowej (przegrana Niemiec i Austro-Węgier, osłabienie Rosji), działaniom polskiej dyplomacji (na powojennej konferencji w Wersalu Polska była reprezentowana przez Romana Dmowskiego oraz Ignacego Paderewskiego) oraz prowadzonej już wcześniej działalności organizacyjnej, zmierzającej do utworzenia struktur państwa oraz jego wojska.
1918–1919 – Powstanie wielkopolskie – zbrojne wystąpienie polskich mieszkańców Wielkopolski przeciwko państwu niemieckiemu wkrótce po zakończeniu I wojny światowej. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru pruskiego do Polski, która w tym czasie umacniała swą niepodległość. Powstanie zakończone pełnym sukcesem.
1919–1921 – Powstania śląskie – trzy konflikty zbrojne na Górnym Śląsku, jakie miały miejsce między ludnością polską i niemiecką. Odbyły się one w okresie formowania się Państwa Polskiego po zakończeniu I wojny światowej. Skutkiem trzeciego powstania było zyskanie dodatkowych terenów na rzecz Polski.
1919–1921 – Wojna polsko-bolszewicka: rozpoczęła się od walki o Wilno, z którego pierwotnie wyparto polskie oddziały. W trakcie wojny Polacy ruszyli na Kijów (1920), ale po pierwszych sukcesach role odwróciły się i do ofensywy przeszły wojska bolszewickie.
1920 – Bitwa warszawska (cud nad Wisłą) 12-25 sierpnia: była decydującym momentem wojny polsko-bolszewickiej. Zwycięstwo Polaków powstrzymało marsz bolszewików na Polskę, a w dalszej konsekwencji na Europę.
1921 – Traktat ryski: kończył wojnę polsko-bolszewicką, ustalał przebieg granic wschodnich oraz regulował inne sporne dotąd kwestie. Podpisana w Rydze umowa zatwierdziła ostatecznie kształt mapy II Rzeczpospolitej.
1921 – Konstytucja marcowa: wprowadzała ustrój republiki demokratycznej o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Likwidowała
przywileje stanowe i ich oznaki, czyli herby.
1926 – Przewrót majowy: zbrojny zamach stanu dokonany przez marszałka Józefa Piłsudskiego w dniach 12–15 maja. Powodami zamachu była pogarszająca się sytuacja polityczna i gospodarcza kraju. 14 maja Piłsudski przejął kontrolę nad Warszawą. W wyniku walk zginęło 379 osób. Legalny rząd Wincentego Witosa podał się do dymisji, a prezydent Wojciechowski złożył swój urząd. Uprawnienia prezydenta przejął Maciej Rataj, który powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele, w którym Piłsudski został ministrem spraw wojskowych i generalnym inspektorem Sił Zbrojnych. Zamach majowy rozpoczął 13-letnie, autorytarne rządy sanacji.
1939 – Zerwanie przez Niemcy paktu o nieagresji z Polską: wybuch II wojny światowej, atak Niemiec na Polskę 1 września.
1939 – Atak Związku Radzieckiego na Polskę 17 września: była to realizacja tajnego sowieckiego paktu z Niemcami.
1940–1945 – Powstanie i działalność Polskiego Państwa Podziemnego: na terenach okupowanych Polacy utworzyli pierwsze w świecie tajne struktury państwowe, z sądownictwem, edukacją i wojskiem.
1940 – Mord katyński – dokonana przez Sowietów zbrodnia na polskich jeńcach wojennych, w tym oficerach Wojska Polskiego
1943 – Powstanie w getcie warszawskim: zryw organizacji żydowskich i wspomagających ich żołnierzy polskich przeciw terrorowi niemieckiemu. Bezpośrednią przyczyną powstania była likwidacja getta warszawskiego. Powstanie zakończyło się klęską po niecałym miesiącu walk nie mających szans powodzenia.
1944 – Wybuch Powstania warszawskiego 1 sierpnia: wystąpienie zbrojne przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim, zorganizowane przez Armię Krajową, połączone z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Powstańcy chcieli odzyskać miasto wobec nadciągającego frontu radzieckiego, by być wobec Armii Czerwonej gospodarzem polskiej stolicy. Rosjanie, którzy oficjalnie wspierali powstanie i deklarowali walkę z Niemcami, po jego wybuchu praktycznie nie wzięli udziału w ofensywie przeciw hitlerowcom, a ponadto atakowali Polaków chcących przyłączyć się do walki. Po 63 dniach nierównej walki niedozbrojone polskie oddziały powstańcze ogłosiły kapitulację. Zginęło kilkanaście tysięcy polskich żołnierzy oraz ponad 100 tysięcy cywilów: niemiecki okupant stosował niespotykane wcześniej metody destrukcji zabudowań miejskich. Po upadku powstania dokończono plan zrównania Warszawy z ziemią.
1945 – Zakończenie II wojny światowej, konferencja w Jałcie: bezwarunkowa kapitulacja III Rzeszy. Alianci (premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill oraz prezydent USA Franklin Delano Roosevelt) przystali na żądania Józefa Stalina i oddali Polskę – choć formalnie była w obozie zwycięzców – w jego strefę wpływów, dodatkowo odbierając Polakom na rzecz Sowietów tereny wschodnie (Kresy, z Wilnem i Lwowem).
1945 – Rozpoczęcie rządów komunistów w Polsce, choć formalnie, w ramach okupacji sowieckiej, działali już od 1944r. (manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, który został powołany w Moskwie i funkcjonował pod polityczną kontrolą Józefa Stalina).
1947-1956 – Polska w okresie stalinizmu: po wojnie następowały zmiany upodabniające polski system społeczny i gospodarczy do modelu radzieckiego. Zachowano pozory wielopartyjności, jednak wkrótce to Polska Zjednoczona Partia Robotnicza realnie decydowała o państwie. Państwo zaczęło przybierać formę totalitarną. Likwidowano kolejne zrzeszenia, stowarzyszenia społeczne. Kontroli poddano związki zawodowe. Zniesiono samorządy lokalne, a sądownictwo zostało podporządkowane władzy, przez co przestało być obiektywne i niezawisłe. Przeciwników politycznych skazywano w pokazowych procesach, nierzadko skazując na śmierć.
1944- 1963r – działalność polskiej partyzantki antykomunistycznej: tzw. „żołnierzy wyklętych”. Rekrutujący się w większości z Narodowych Sił Zbrojnych (ale również AK i innych organizacji) Polacy nie pogodzili się z powojennym losem Polski i próbowali walczyć z okupantem. Według PRL-owskiej propagandy nie byli to żołnierze, lecz „leśne bandy” czy „zaplute karły reakcji”, stąd przydomek „żołnierze wyklęci”.
1980 – Powstanie NSZZ „Solidarność” było zwieńczeniem działalności opozycji w Polsce. Po „Poznańskim Czerwcu ’56”, „Marcu ’68”, czy „Grudniu ,70” na Wybrzeżu, udało się wymóc na komunistycznej władzy powołanie do życia wolnych związków zawodowych. Powstanie i ruch „Solidarności” oprócz aspektów ekonomicznych było powiewem wolności.
1981 – Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce (rozpoczęty 13 grudnia, zniesiony 22 lipca 1983r.), mającego na celu stłumienie ruchu Solidarności i zmianę jej kierownictwa. Powstała po stanie wojennym tzw. „druga Solidarność” nie była już tym samym związkiem.
1989 – Obrady Okrągłego Stołu: porozumienie się części elit Solidarności z komunistami. Koniec komunizmu w Polsce, początek III Rzeczpospolitej.
1999 – Wstąpienie Polski do NATO 12 marca.
2004 – Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej 1 maja.
[ Historia Polski ]