1793 r.: II rozbiór Polski

[ Powrót do historii Polski ]

Wojna polsko-rosyjska z 1792 roku, zakończyła się kapitulacją Stanisława Augusta Poniatowskiego wobec Rosji. Rządy przejęli uczestnicy Konfederacji targowickiej. Wykorzystując tę sytuację, 25 października 1792 roku król pruski Fryderyk Wilhelm II zażądał wcielenia Wielkopolski do Królestwa Prus. Miała być ona ekwiwalentem za niepowodzenia armii pruskich w wojnie przeciwko rewolucyjnej Francji, która była prowadzona w koalicji absolutystycznych monarchii europejskich. Żądanie to warunkował groźbą wycofania się Prus z koalicji antyfrancuskiej.

Żądanie przekształciło się w propozycję II rozbioru części ziem Rzeczypospolitej pomiędzy Rosję i Prusy. 23 stycznia 1793 doszło do podpisania traktatu podziałowego między Katarzyną II a Fryderykiem Wilhelmem II. Po jego podpisaniu Wojska Pruskie weszły do Wielkopolski, a rosyjskie do wschodniej Polski. Wojska polskie w większości wycofywały się z oddawanych ziem. Jednym z nielicznych starć była obrona ratusza w Kargowej.

25 marca Fryderyk II wydał patent inkorporacyjny, w którym wezwał pod groźbą kary wszystkich mieszkańców zajętych przez siebie ziem do złożenia hołdu. Od 17 czerwca do 23 listopada 1973 roku odbywał się Sejm grodzieński, ostatni z sejmów I Rzeczypospolitej. W trakcje obrad poseł rosyjski Jakob Sievers wywierał nieustanną presję na sejmujących, dążąc do jak najszybszego podpisania traktatów cesyjnych terytorium Rzeczypospolitej. M.in. zajął on dochody króla Polski. Pod tym naciskiem, król Stanisław August Poniatowski mianował 31 członków delegacji, wyznaczonej do pertraktacji z posłem rosyjskim.

Sejm grodzieński, obradujący praktycznie pod lufami rosyjskich armat, upoważnił delegację wyznaczoną przez króla do podpisania traktatu cesyjnego, który podpisany został 22 lipca 1793 roku. W nocy z 23 na 24 września 1793 roku, Sejm obradujący w obecności generała rosyjskiego Johanna von Rautenfelda w milczeniu przeprowadził cesję terytorium Rzeczypospolitej na rzecz Królestwa Prus.

Na rzecz Rosji Polska zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i wołyńskiego. Łącznie był to obszar 250 tys. km².

Królestwu Prus oddano 57 tys. km², w których były: Gdańsk i Toruń oraz województwa gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z Wieluniem), kaliskie, płockie, brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego.

W okrojonej już znacznie Rzeczypospolitej utrzymany został istniejący dotąd, bardzo dogodny dla Rosji i Prus, ustrój demokracji szlacheckiej przy słabej centralnej władzy królewskiej. W II rozbiorze Polski nie brała udziału Austria, która była zajęta wojną z Francją. Dopiero 3 stycznia 1795 roku, Austria zawarła za plecami Prus tajną konwencję z Rosją o III rozbiorze Polski, na mocy której cesarz Franciszek II Habsburg przystępował do traktatu II rozbioru, ale tylko w granicach zaboru rosyjskiego.