Zawacka Elżbieta
Elżbieta Zawacka ps. „Zo” – ur. 19 marca 1909 r. w Toruniu, zm. 10 stycznia 2009 r. tamże, kurierka Komendy Głównej Armii Krajowej, jedyna spośród 15 kandydatek, która pomyślnie przeszła trening i służyła potem w szeregach cichociemnych, profesor nauk humanistycznych specjalizująca się w historii najnowszej, druga Polka w historii Wojska Polskiego awansowana na stopień generała brygady. Związała się z Organizacją Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju. Po studiach podjęła pracę jako nauczycielka w szkole średniej i udzielała się społecznie jako instruktor Przysposobienia Wojskowego Kobiet.
We wrześniu 1939 roku była żołnierzem Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej, walczącym w obronie Lwowa. W październiku tego samego roku wstąpiła do tworzącej się Służby Zwycięstwu Polski. Od połowy 1941 roku jeździła między Warszawą a Berlinem przewożąc w obie strony pocztę, która kursowała przez Szwecję do Londynu i z powrotem. Dodatkowym zadaniem Zawackiej było zorganizowanie szlaków kurierów podążających do Londynu przez Niemcy. W latach 1939–1945 korzystając z fałszywych dokumentów przekraczała granicę Rzeszy ponad sto razy przenosząc meldunki i informacje, zaś w przerwach między wyprawami uczyła się na tajnych kompletach.
W lutym 1943 wyruszyła jako emisariuszka Komendanta Głównego AK Stefana Roweckiego przez Niemcy, Francję, Andorę, Hiszpanię i Gibraltar do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Z Londynu powróciła 10 września 1943 roku zrzucona ze spadochronem, była jedyną kobietą wśród cichociemnych. Brała udział w Powstaniu warszawskim. Po demobilizacji w 1945 roku udała się na Zachód, jednak już w lutym ponownie znalazła się w konspiracji, tym razem antykomunistycznej. W 1948 roku pracowała jako nauczycielka w Łodzi, Toruniu i Olsztynie. 5 września 1951 została aresztowana przez MBP i po procesie skazana na 10 lat pozbawienia wolności. Na wolność wyszła 24 lutego 1955 roku. Kontynuowała prace nauczycielki, a jednocześnie uzyskała doktorat nauk humanistycznych na Uniwersytecie Gdańskim. Zajmowała się tez gromadzeniem materiałów historycznych dokumentujących działalność AK. Działała w ruchu kombatanckim „Solidarności”. 3 maja 2006 roku Prezydent RP Lech Kaczyński mianował ją na stopień generała brygady.
Zobacz płytę: Dawid Hallmann – „Zo”
« Powrót do Leksykonu