Holland Henryk

Henryk Holland – ur. 8 kwietnia 1920 r. w Warszawie, zm. 21 grudnia 1961 r. tamże,  polski socjolog, dziennikarz, publicysta, kapitan LWP, działacz komunistyczny pochodzenia żydowskiego. Ojciec reżyserek filmowych: Agnieszki Holland i Magdaleny Łazarkiewicz. W młodości był członkiem m.in. Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Po wybuchu II wojny światowej uczestniczył w obronie Warszawy, a od listopada 1939 roku przebywał we Lwowie. Tam współpracował z redakcjami „Czerwonego Sztandaru” i „Młodzieży Stalinowskiej”.

W czerwcu 1943 roku wziął udział w pierwszym zjeździe Związku Patriotów Polskich. Został przyjęty w stopniu porucznika do 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Uczestniczył w bitwie pod Lenino. W lutym 1944 roku został instruktorem w Wydziale Polityczno-Wychowawczym 2 Dywizji Piechoty, pełnił funkcję kronikarza dywizji. W grudniu 1944 roku został przyjęty do PPR. Formalnie został zdemobilizowany w styczniu 1946 roku.

Już w kwietniu 1945 roku został redaktorem naczelnym tygodnika „Walka Młodych”, którym kierował do września 1947 roku. Działał też w Związku Walki Młodych. W 1948 roku został członkiem zarządu głównego Związku Młodzieży Polskiej oraz redaktorem „Trybuny Wolności”. Był autorem wielu napastliwych artykułów prasowych pod adresem AK oraz podziemia antykomunistycznego. W 1946 roku rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim.

Od 1948 roku był członkiem PZPR. W partii działał aktywnie, w czasie studiów był sekretarzem oddziałowej organizacji partyjnej na Wydziale Humanistycznym UW, a także członkiem Komitetu Uczelnianego PZPR. W marcu 1950 roku był w gronie ośmiu studentów, członków PZPR, którzy wystąpili z listem otwartym atakującym prof. Władysława Tatarkiewicza. W liście protestowali przeciwko dopuszczaniu na prowadzonym przez niego seminarium do „czysto politycznych wystąpień o charakterze wyraźnie wrogim budującej socjalizm Polsce”. List ten przyczynił się do odsunięcia prof. Władysława Tatarkiewicza od prowadzenia wykładów.

W październiku 1950 roku rozpoczął studia doktoranckie w Katedrze Filozofii Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. Był jednym z redaktorów dzieł Lenina i Stalina wydawanych przez wydawnictwo „Książka i Wiedza”. Od 1953 roku pracował też w dziale ideologicznym „Trybuny Ludu”. Od 1956 roku publikował w „Życiu Warszawy” i „Expressie Wieczornym”. Współpracował też z Polskim Radiem i był pracownikiem PAP. W kwietniu 1956 roku na zebraniu partyjnym wezwał do rehabilitacji Władysława Gomułki. Po tym jak „Towarzysz Wiesław” został I sekretarzem KC PZPR, Henryk Holland wspierał jego reformy. Wsparł też pomysł rehabilitacji ofiar stalinowskiego reżimu.

Jednocześnie krytykował konserwatywne tendencje w PZPR, co spowodowało następnie ograniczenie przez władze partyjne jego aktywności publicystycznej i zwolnienie z PAP. W listopadzie 1961 roku w czasie rozmowy ze Stanisławem Brodzkim otrzymał informacje o treści przemówienia Nikity Chruszczowa na XXII Zjeździe KPZR, w którym opisano okoliczności śmierci Józefa Stalina i Ławrientija Berii oraz poddano krytyce stalinowską politykę. Holland przekazał informacje korespondentowi „Le Monde” w Warszawie Jeanowi Wetzowi, co zostało podsłuchane przez SB.

Henryka Hollanda zatrzymano 19 grudnia 1961 i następnie poddano wielogodzinnemu przesłuchaniu. 21 grudnia podjęto decyzję o jego aresztowaniu i przewieziono do mieszkania na rewizję. W czasie tej rewizji Henryk Holland popełnił samobójstwo, skacząc z okna mieszkania, znajdującego się na szóstym piętrze budynku. W jego pogrzebie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach uczestniczyli m.in. Zygmunt Bauman, Włodzimierz Brus, Leszek Kołakowski, Jerzy Morawski, Oskar Lange, Janusz Zarzycki, Romana Granas, Helena Jaworska, Stefan Staszewski, Juliusz Hibner, Henryk Werner, Julian Finkelsztejn. Nie było żadnych przemówień, odśpiewano jedynie „Międzynarodówkę”.