Cegielski Hipolit

Hipolit Cegielski – ur. 6 stycznia 1813 r. w Ławkach, zm. 30 listopada 1868 r. w Poznaniu, poznański filolog, przemysłowiec, działacz społeczny, dziennikarz i polityk. Jeden z pionierów pracy organicznej.

Urodził się w rodzinie dzierżawcy majątku ziemskiego, który w młodości Hipolita zbankrutował. Naukę rozpoczął w Gimnazjum w Trzemesznie, a następnie w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Na uniwersytecie berlińskim obronił pracę doktorską z filozofii. Po powrocie do Poznania został nauczycielem języka polskiego i języków starożytnych w Gimnazjum św. Marii Magdaleny. Publikował też liczne artykuły naukowe z lingwistyki i dydaktyki, napisał także podręcznik do gramatyki języka greckiego. W 1841 roku ożenił się z Walentyną Motty, córką Marcelego Mottego.

4 marca 1846 roku w Poznaniu i okolicach doszło do walk. Wcześniej aresztowano spiskowców, przywódców wielkopolskich Karola Libelta i Ludwika Mierosławskiego. Ich celem było powstanie nowego państwa polskiego. Walki szybko został stłumione, jednak wzmogły się represje ze strony pruskiego zaborcy. Hipolit Cegielski odmówił władzom szkoły przeprowadzania kontroli mieszkań swoich uczniów. Obrona swoich uczniów kosztowała go utratę pracy, w ten sposób Hipolit Cegielski zakończył karierę nauczyciela.

Dzięki pomocy przyjaciół otworzył w w poznańskim Bazarze sklep z narzędziami rolniczymi, który następnie przekształcił w warsztat remontujący pługi i radła. Działalność Hipolita Cegielskiego rozwijała się tak dobrze, że już w 1855 roku przeniósł zakład na ulicę Kozią w Poznaniu, gdzie otworzył fabrykę maszyn i narzędzi rolniczych. Powstawały tam wszelkie narzędzia potrzebne w rolnictwie jak pługi, brony, radła, spulchniacze, młockarnie, zgłębiacze, młynki do czyszczenia zboża czy maszyny do drenowania. W zakładzie pracowało około 80 osób. Produkowane tam urządzenia sprzedawane były w Wielkim Księstwie Poznańskim, a także eksportowane do Prus, na Śląsk i do Królestwa Polskiego.

Poświęcał się swojej pracy całkowicie, większość czasu spędzając w fabryce, opracowując udoskonalenia dla swoich produktów. Hipolit Cegielski zdawał sobie sprawę, że rynek wymaga coraz większych maszyn więc w 1859 roku powstał zakład przy ulicy Strzeleckiej w Poznaniu.

Znajdowała się tam odlewnia żeliwa oraz oddziały montażowe, w których oprócz maszyn i narzędzi rolniczych produkowano też urządzenia dla młynów, olejarni, gorzelni, wodociągów i gazowni. W fabryce znajdowała się też 10-konna maszyna parowa. Zakłady Cegielskiego zatrudniające już około 300 osób zaczeły wkrótce produkować lokomobile dla rolnictwa.

Hipolit Cegielski dbał o swoich pracowników, w fabryce nigdy nie wybuchały strajki. Organizował wycieczki, firmowe imprezy, a w ciężkich sytuacjach wypłacał pracownikom zapomogi. Maszyny z Zakładów Cegielskiego słynęły z estetycznego i starannego wykonania.

Oprócz rozwijania działalności Zakładów, Hipolit Cegielski poświęcił się też pracy organicznej i pracy naukowej. W 1952 roku ukazało się poszerzone wydanie jego rozprawy „O języku polskim”, był też jednym z pierwszych autorów literatury technicznej. W 1858 roku wydał książkę „Narzędzia i machiny rolnicze”. W latach 1850–1868 pełnił funkcję wiceprezesa w Towarzystwie Naukowej Pomocy, założonym przez Karola Marcinkowskiego i Macieja Mielżyńskiego.

Działał też w Towarzystwie Przemysłowym Polskim w Poznaniu, Centralnym Towarzystwie Gospodarczym i Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Miał też udział w powstaniu szkoły realnej w Poznaniu. W 1848 roku założył w Poznaniu pierwszy niezależny dziennik „Gazetę Polską”, której był redaktorem naczelnym. Pismo było nieustannie nękane cenzurą przez zaborcę pruskiego, w wyniku czego ostatecznie upadło w 1850 roku.

Hipolit Cegielski nie cieszył się dobrym zdrowiem, zmarł 30 listopada 1868 roku, w wieku 55 lat. Jego grób się nie zachował, gdyż Niemcy w czasie okupacji całkowicie zdewastowali cmentarz przy kościele św. Marcina w Poznaniu, gdzie Hipolit Cegielski został pochowany. Opiekę nad majątkiem i nieletnimi dziećmi przekazał bliskiemu przyjacielowi, Władysławowi Bentkowskiemu.

Zakłady Cegielskiego nadal się rozwjały. W 1913 roku produkcję przeniesiono do nowej fabryki wybudowanej przy ul. Głównej w Poznaniu. Rozwój firmy nastąpił po odzyskaniu niepodległości. Wtedy powiększono obszar fabryki, zakupiono też poniemiecką wytwórnię maszyn przy ul. Sikorskiego oraz otwarto oddział na poznańskiej dzielnicy Wilda. Poszerzono znacznie zakres produkcji i rozpoczęto produkcję konstrukcji stalowych oraz parowozów i wagonów kolejowych i tramwajowych.

Rozbudowane Zakłady Cegielskiego należały do największych w Poznaniu. Po II wojnie światowej firmę upaństwowiono i powstały Zakłady Przemysłu Metalowego im. Józefa Stalina w Poznaniu. To tu w 1956 roku doszło do narodowego buntu i protestów. Był to tzw. Poznański Czerwiec.