„Gra Pana Cogito” – Zbigniew Herbert
[ Powrót do poezji Zbigniewa Herberta ]
[ Powrót do tomu Pan Cogito ]
„Gra Pana Cogito” – Zbigniew Herbert
1
Ulubioną zabawą
Pan Cogito
jest gra Kropotkin
ma wiele zalet
gra Kropotkin
wyzwala wyobraźnię historyczną
poczucie solidarności
odbywa się na wolnym powietrzu
obfituje w dramatyczne epizody
jej reguły są szlachetne
despotyzm zawsze przegrywa
na wielkiej tablicy imaginacji
Pan Cogito ustawia figury
król oznacza
Piotra Kropotkina w twierdzy pietropawłowskiej
laufry trzech żołnierzy, szyldwacha
Wieża zbawczą karetę
Pan Cogito ma do wyboru
wiele ról
może grać
śliczną Zofię Nikołajewnę
ona w kopercie zegarka
przemyca plan ucieczki
może być także skrzypkiem
który w szarym domku
umyślnie wynajętym
naprzeciw więzienia
gra Uprowadzenie z Seraju
co oznacza ulica wolna
najbardziej jednak
lubi Pan Cogito
rolę doktora Oretesa Weimara
on w dramatycznym momencie
zagaduje żołnierza przy bramie
– widział ty Wania mikroba
– nie widział
– a on bestia po twoje skórze łazi
–- nie mówcie jaśnie panie
– a łazi i ogon ma
– duży?
– na dwie albo trzy wiorsty
wtedy futrzana czapka
spada na branie oczy
i już
toczy się wartko
gra Kropotkin
król-więzień siedzi wielkimi susami
szamocze się chwilę z flanelowym szlafrokiem
skrzypek w szarym domku
gra Uprowadzenie z Seraju
słychać głosy łapaj
doktor Orestes snuje o mikrobach
bicie serca
podkute buty na bruku
wreszcie zbawcza kareta
laufry nie mają ruchu
Pan Cogito
cieszy się jak dziecko
znów wygrał grę Kropotkin
2
tyle lat
tyle już lat
gra Pan Cogito
ale nigdy
nie pociągała go rola
bohatera ucieczki
nie przez niechęć
do błękitnej krwi
księcia anarchistów
ani wstręt do teorii
o wzajemnej pomocy
nie wynika to także z tchórzostwa
Zofia Nikołajewna
skrzypek z szarego domku
doktor Orestes
też nastawiali głowy
z nimi jednak
Pan Cogito
utożsamia się niemal zupełnie
jeśliby zaszła potrzeba
mógłby być nawet koniem
karety uciekiniera
Pan Cogito
chciałby być pośrednikiem wolności
trzymać sznur ucieczki
przemycać gryps
dawać znak
zaufać sercu
czystemu odruchowi sympatii
nie chce jednak odpowiadać za to
co w miesięczniku „”Freedom””
napiszą brodacze
o nikłej wyobraźni
przyjmuje rolę poślednią
nie będzie mieszkał w historii