Konferencja w Teheranie

[ Strona informacyjna: Konferencje Wielkiej Trójki ]

[ Konferencja w Teheranie ] [ Konferencja w Jałcie ] [ Konferencja w Poczdamie ]

Konferencja teherańska była pierwszą z trzech konferencji tzw. Wielkiej Trójki, czyli przedstawicieli Wielkiej Brytanii, USA i Związku Sowieckiego, przywódców koalicji antyhitlerowskiej. W Teheranie spotkali się: premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill, prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt i przywódca ZSRS Józef Stalin.

Konferencję poprzedziło w dniach spotkanie ministrów spraw zagranicznych państw tzw. Wielkiej Trójki, które odbyło się w dniach 18-20 października 1942 roku. Celem obrad ministrów spraw zagranicznych było przygotowanie konferencji teherańskiej i wstępne rozpatrzenie najważniejszych problemów, które wiązały się z toczącą się II wojną światową.

Przyjęto m.in. zasadę bezwarunkowej kapitulacji Niemiec, podjęto decyzję o odbudowie po wojnie państwa austriackiego. Zaopiniowano też deklarację, która zapowiadała ukaranie po wojnie zbrodniarzy wojennych.

Anthony Eden, brytyjski minister spraw zagranicznych, zasugerował potrzebę przywrócenia stosunków polsko-sowieckich, które zostały zerwane po ujawnieniu zbrodni katyńskiej oraz uznania Armii Krajowej jako armii sojuszniczej. Sprawa ta została jednak przez Wiaczesława Mołotowa całkowicie zignorowana. Uzgodniono też, że sprawa polska zostanie omówiona i rozstrzygnięta przez Wielką Trójkę bez udziału i wiedzy Polaków.

Konferencja w Teheranie rozpoczęła się 28 listopada 1943 roku i trwała do 1 grudnia. Omawiano głównie zagadnienia wojskowe (w tym sprawę otwarcia drugiego frontu) i europejskie sprawy polityczne. W przyjętej deklaracji trzy mocarstwa potwierdziły wolę kontynuowania współpracy podczas wojny w celu zniszczenia sił niemieckich i przywrócenia pokoju. Rozmowy dotyczyły utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych, oraz o Europejskiej Komisji Doradczej, która miała zadecydować o powojennych losach Niemiec.

W kwestii granic Polski ustalono na wniosek Winstona Churchilla, że że na zachodzie granica przebiegać będzie na Odrze, ale nie Nysie Łużyckiej, a na wschodzie wzdłuż linii Curzona. Józef Stalin zażądał dodatkowo wydzielenia sowieckiej strefy wpływów w Europie wschodniej i krajach nadbałtyckich. Dokonano podziału krajów Europy na alianckie strefy operacyjne. Na skutek tego podziału Polska znalazła się w strefie operacyjnej Armii Czerwonej.

Ustalono, iż Niemcy zostaną podzielone na strefy okupacyjne, a sowiecka strefa okupacyjna Niemiec przylegać będzie do Polski, przez którą przebiegały linie komunikacyjne do tej strefy. W Stanach Zjednoczonych, jesienią 1944 roku, miały odbyć się wybory prezydenckie. Na prośbę prezydenta Franklina Roosevelta, liczącego na głosy Polonii amerykańskiej, postanowienia Wielkiej Trójki dotyczące kwestii polskiej zostały utajnione.

Przywódcy Wielkiej Trójki ustalili losy Polski bez konsultacji z polskim rządem w Londynie. O ustaleniach konferencji w Teheranie polski premier Stanisław Mikołajczyk dowiedział się dopiero 13 października 1944 roku podczas rozmów w Moskwie, które odbyły się zaledwie w dziesięć dni po upadku Powstania warszawskiego.