Nowotko Marceli

Marceli Nowotko – ur. 8 lipca 1893 w Warszawie, zm. 28 listopada 1942, polski działacz komunistyczny, członek KPP, Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików) i pierwszy I sekretarz Polskiej Partii Robotniczej. W sierpniu 1920 roku był członkiem Komitetu Rewolucyjnego w Łapach, m. in. wydawał wyroki śmierci na „wrogów ludu”. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku stał po stronie bolszewików. W latach 1929-1933 więziony za działalność komunistyczną na Pawiaku i Mokotowie, był starostą komun więziennych. Więziony od października 1936 do września 1939 roku w Rawiczu.

Po wybuchu II wojny światowej działał w sowieckich strukturach władzy w okręgu białostockim, po ataku Niemiec na ZSRS w 1941 roku wyjechał do Moskwy. Współtworzył tzw. „pierwszą grupę inicjatywną” odbudowy partii komunistycznej i jej zbrojnego ramienia w okupowanej Polsce. Wraz z „Grupą inicjatywną” został 27 grudnia 1941 roku zrzucony na terytorium polskie (podczas zrzutu złamał nogę i zgubił radiostację). „Grupa inicjatywna” nawiązała kontakty z kilkoma konspiracyjnymi grupami komunistycznymi i po ich scaleniu powołała, po zatwierdzeniu przez Moskwę PPR, a wkrótce potem także jej formację zbrojną GL. Nowotko stworzył w Gwardii Ludowej specjalną „komórkę dezinformacyjną” zajmującą się śledzeniem, zdobywaniem pseudonimów, nazwisk i adresów działaczy podziemia niepodległościowego i Armii Krajowej. Informacje te przekazywano następnie do Gestapo pocztą lub za pośrednictwem umieszczonych w Gestapo agentów sowieckiego wywiadu.

28 listopada 1942 roku na ulicy koło Dworca Zachodniego w Warszawie granatowa policja znalazła zwłoki Marcelego Nowotki. Specjalna komisja utworzona wewnątrz PPR, pod przewodnictwem Teodora Duracza ustaliła, że Nowotko został zabity przez brata Bolesława Mołojca, który chciał przejąć od Nowotki funkcję I sekretarza PPR. Na obu braciach wykonano wyrok śmierci.

« Powrót do Leksykonu