Powstanie listopadowe

[ Strona informacyjna: Powstanie listopadowe ]

[ Przyczyny ] [ Przebieg ] [ Skutki ]
[ Filmy ] [ Książki ] [ Muzyka ] [ Wykłady ]

Powstanie listopadowe wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku. Swoim zasięgiem objęło Królestwo Polskie i część ziem zabranych w rozbiorach Polski – Litwę, Żmudź i Wołyń. Powstanie wybuchło przeciwko Rosji, z którą Królestwo Polskie było połączone unią personalną, czyli faktycznie znajdowało się pod rosyjskimi rządami. Oficjalną przyczyną wybuchu Powstania listopadowego było nieprzestrzeganie przez cesarzy Imperium Rosyjskiego postanowień konstytucji z 1815 roku, co przyniosło radykalizację nastrojów.

Wybuch Powstania listopadowego poprzedziło utworzenie w 1828 roku tajnego sprzysiężenia w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, na czele którego stanął ppor. Piotr Wysocki. Spiskowcy zamierzali opanować stolicę i oddać władzę w ręce polityków cieszących się zaufaniem społecznym. Dlatego też nie stworzono wyraźnego programu społeczno-politycznego, ani nie przygotowano władz przyszłego Powstania.

Wybuch Powstania wyznaczono na 29 listopada 1830 roku na godzinę 18:00. Sygnałem do wybuchu Powstania miał być pożar browaru na Solcu i kamienicy przy ul. Dzikiej. Spiskowcom nie udało się zrealizować wszystkich zamierzeń. Grupie atakującej Belweder, dowodzonej przez Ludwika Nabielaka i Seweryna Goszczyńskiego, nie udała się próba pojmania Wielkiego Księcia Konstantego.

Mimo początkowych sukcesów, zwycięskich bitew pod Stoczkiem, pod Wawrem i Olszynką Grochowską, Powstanie listopadowe upadło 21 października 1831 roku, kiedy skapitulowała ostatnia twierdza – Zamość. Do upadku Powstania w dużym stopniu przyczynili się niewierzący w możliwość zwycięstwa i lojalistycznie nastawieni wobec cara arystokratyczni przywódcy polityczni: Adam Jerzy Czartoryski, Bonawentura Niemojowski oraz nieudolni dowódcy: generałowie Józef Chłopicki, Jan Skrzynecki, Jan Krukowiecki, Henryk Dembiński i Maciej Rybiński. Decydująca też była przewaga militarna Rosji, która nie dawała nadziei na prowadzenie z nią wojny w dłuższym okresie czasu.

Upadek Powstania listopadowego wiązał się przede wszystkim z represjami ze strony Rosji. Nastąpiło znaczne ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego. Wprowadzona została cenzura i system rządów policyjnych. Armia polska została wcielona do armii rosyjskiej. Nastąpiła rusyfikacja administracji i szkolnictwa, a także znaczne obniżenie jego jakości. Wprowadzono barierę celną na granicy polsko-rosyjskiej, co zahamowało rozwój polskiego przemysłu. W wyniku Powstania listopadowego około 11 tysięcy osób opuściło kraj, była to tzw. Wielka Emigracja. Mimo represji, Powstanie listopadowe miało ogromne znaczenie dla kształtowania narodowej tożsamości i świadomości Polaków.