Przyczyny wybuchu Powstania listopadowego

[ Strona informacyjna: Powstanie listopadowe ]

[ Przyczyny ] [ Przebieg ] [ Skutki ]
[ Filmy ] [ Książki ] [ Muzyka ] [ Wykłady ]

Powstanie wybuchło przeciwko Rosji, z którą Królestwo Polskie było połączone unią personalną, czyli faktycznie znajdowało się pod rosyjskimi rządami. Oficjalną przyczyną wybuchu Powstania listopadowego było nieprzestrzeganie przez cesarzy Imperium Rosyjskiego postanowień konstytucji z 1815 roku, co przyniosło radykalizację nastrojów.

Car Aleksander I w 1819 roku zniósł wolność prasy i wprowadził cenzurę prewencyjną. W roku 1821 zawieszono wolność zgromadzeń i zakazano działalności masonerii. Nikołaj Nowosilcow rozpoczął prześladowanie członków towarzystw Filomatów i Filaretów. W Warszawie dochodziło do drobnych rozruchów, a nawet strajków m.in. z powodu podwyżki cen żywności i rosnącego bezrobocia.

Królestwo Polskie powstało w ramach decyzji podjętych na Kongresie Wiedeńskim przy sprzeciwie Prus, Austrii, Anglii i Francji. Dla Austrii i Prus odtworzone państwo polskie było potencjalnym zarzewiem buntów na polskich terenach zagrabionych przez te państwa. Dodatkowo związanie Królestwa Polskiego z Rosją sprawiało, że każda wojna rosyjsko-pruska bądź rosyjsko-austriacka miała się odbywać przy wsparciu polskich sił zbrojnych i wiązać z potencjalną rewizją granic.

Na wzrost napięcia w Królestwie Polskim, a w rezultacie również na wybuch powstania, duży wpływ miały także wydarzenia rozgrywające się w Europie. W lipcu wybuchła rewolucja we Francji, a w sierpniu Belgowie rozpoczęli walkę o niepodległość, której celem było oderwanie się od Holandii. Te wystąpienia, jako sprzeczne z ustaleniami Kongresu Wiedeńskiego, skłoniły cara Mikołaja I do rozpoczęcia przygotowań do zbrojnej interwencji przeciwko Belgii i ewentualnie Francji. W interesie Austrii i Prus było więc wywołanie za pomocą agentury powstania w Królestwie Polskim.

Wybuch Powstania listopadowego poprzedziło utworzenie w 1828 roku tajnego sprzysiężenia w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, na czele którego stanął ppor. Piotr Wysocki. Sprzysiężenie, liczące ok. 200 członków i mające kontakty ze środowiskiem studenckim, rozpoczęło przygotowywania do wystąpienia zbrojnego. Spiskowcy zamierzali opanować stolicę i oddać władzę w ręce polityków cieszących się zaufaniem społecznym. Dlatego też nie stworzono wyraźnego programu społeczno-politycznego, ani nie przygotowano władz przyszłego powstania.

17 października 1830 roku car rozkazał przygotowanie mobilizacji alarmowej wojska polskiego i rosyjskiego. 21 października książę Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki otrzymał polecenie przygotowania finansów Królestwa Polskiego na wypadek wojny. 24 listopada Kongres Narodowy w Brukseli zdetronizował króla Niderlandów i ogłosił faktyczną niepodległość Belgii. 23 listopada członkowie sprzysiężenia Podchorążych zostali ostrzeżeni o ich dekonspiracji i przygotowanych aresztowaniach, 28 listopada dotarła do Królestwa Polskiego wieść o upadku prorosyjskiego rządu Wielkiej Brytanii księcia Artura Wellingtona.

Zdaniem historyków spiskowcy domyślali się, że projektowana wyprawa wojenna przeciwko Francuzom i Belgom stanowiła zasłonę dymną przed wprowadzeniem do Królestwa oddziałów rosyjskich celem pacyfikacji kraju, zniesieniu konstytucji i likwidacji Wojska Polskiego.W związku z tą sytuacją wyznaczono wybuch Powstania na 29 listopada na godzinę 18:00. Sygnałem do wybuchu powstania miał być pożar browaru na Solcu i kamienicy przy ul. Dzikiej.

Zobacz: Przebieg Powstania listopadowego.