1941 r.: Masakra w więzieniu w Łucku

[ Powrót do historii Polski ]

[ Przygotowania ] [ Przebieg ] [ Ofiary i pamięć ]

Na skutek agresji ZSRS na Polskę 17 września 1939 roku, Łuck, który przed II wojną światową był polskim miastem wojewódzkim, w czerwcu 1941 roku znajdował się w rękach sowieckich okupantów. Służby bezpieczeństwa ZSRS błyskawicznie przystąpiły do aresztowań różnorakich osób, które były następnie osadzane w budynku byłego klasztoru ss. brygidek, położonym przy ulicy o tej samej nazwie. Ów klasztorny kompleks był przed wojną polskim więzieniem. Po zdobyciu miasta sowieci przeprowadzili rozbudowę więzienia – m.in. ogrodzono je wysokim murem i podzielono na dziedzińce, jak i zwiększono w nim środki bezpieczeństwa.

Na terenie obwodu wołyńskiego sowieci utrzymywali i zapewniali funkcjonowanie trzech takich miejsc odosobnienia, te w Łucku było jednym z owych i w oficjalnych sowieckich dokumentach było określane mianem „więzienia nr. 1”. Naczelnikiem ustanowiono młodszego lejtnanta sowieckiej bezpieki, Griniewa, a osadzano tam osoby aresztowane w powiatach łuckim i horochowskim. Tuż przed masakrą, 10 czerwca 1941 roku, według sowieckich dokumentów przebywały w nim 2055 osoby. Jednakże dokumenty mówiące o planowanej jego ewakuacji (z powodu zbliżania się wojsk niemieckich) mówią, że planowano objąć akcją ewakuacyjną od 1999 do 2052 więźniów. W momencie sowieckiej masakry więzienia w Łucku stan osobowy aresztantów składał się w 70% z Ukraińców oraz w 25% z Polaków. Pozostałe 5% stanowili przedstawiciele innych narodów.

Niemcy rozpoczęły 22 czerwca 1941 roku inwazję na ZSRS i z racji pomyślnego przebiegu ich ofensywy sowieckie siły obecne na froncie wpadły w panikę i stopniowo rozpoczęły wycofywanie się przed niemiecką nawałą. Największe znaczenie w tej kwestii miał fakt, iż dywizjom Wehrmachtu udało się rozbić wojska frontowe sowietów, w postaci Frontu Południowo-Zachodniego Armii Czerwonej, które to były odpowiedzialne za zabezpieczenie Wołynia i Galicji Wschodniej – jednostki owej armii były zmuszone wycofać się na 250 km na wschód od nowej, niemiecko-sowieckiej linii frontu. Obecne na terenach, do których zbliżały się niemieckie wojska, organa bezpieki ZSRS, postanowiły przeprowadzić likwidację więźniów politycznych, którzy znajdowali się w ich rękach. Zgodnie z planem sowietów, porą letnią 1941 roku w aresztach i więzieniach na polskich Kresach Wschodnich wymordowali oni od 20 do 30 tys. aresztantów. Masakra więzienia w Łucku była jedną z takich akcji.