Czochralski Jan
Czochralski – ur. 23 października 1885 r. w Kcyni, zm. 22 kwietnia 1953 r. w Poznaniu, polski chemik, metaloznawca, wynalazca powszechnie stosowanej współcześnie metody otrzymywania monokryształów krzemu, nazwanej później metodą Czochralskiego, podstawy procesu produkcji mikroprocesorów. Po maturze, w 1904 roku wyjechał do Berlina, gdzie rozpoczął karierę naukową. Na Politechnice w Charlottenburgu uzyskał w 1910 roku dyplom inżyniera chemika. W 1925 roku otrzymał propozycję powrotu do Polski i objęcia katedry na Politechnice Warszawskiej. Po rozmowach m.in. z prezydentem RP Ignacym Mościckim i na jego osobiste zaproszenie, w 1928 roku powrócił do kraju, rezygnując ze wszystkich pełnionych w Niemczech funkcji i odrzucając propozycję objęcia posady dyrektora nowo powstałej fabryki duraluminium w amerykańskich zakładach Forda.
W 1929 roku otrzymał doktorat honoris causa i objął posadę profesora na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Zbudował Instytut Metalurgii i Metaloznawstwa i miał prawo zatrudniać tylu ludzi ilu potrzebował. Instytut wykonywał głównie zlecenia dla wojska. Według badań Stefana Bratkowskiego Czochralski współpracował z polskim wywiadem wojskowym, a z Niemiec wyjechał z powodu grożącej mu dekonspiracji. Zrzekł się obywatelstwa niemieckiego, by przyjąć polskie, ale zrzeczenie to nie zostało przez władze niemieckie uznane. Był bardzo majętnym człowiekiem, udzielał się społecznie. Wspomagał finansowo rekonstrukcję dworku Chopina w Żelazowej Woli, współfinansował wykopaliska w Biskupinie oraz prace odkrywkowe ropy w rejonie Kcyni.
Pod koniec 1939 roku uzyskał od Niemców pozwolenie i uruchomił w Warszawie na bazie przedwojennego instytutu Zakład Badań Materiałów przy Politechnice. Nastąpiło to za zgodą władz konspiracyjnych Politechniki i miało na celu ochronę pracowników uczelni i wyposażenia. Zakład wykonywał zadania na rzecz instytucji cywilnych, a także dla Wehrmachtu. Zatrudniał wielu żołnierzy AK i wykonywał też prace dla podziemia. Czochralski sabotował produkcję dla Wehrmachtu oraz składał meldunki wywiadowi AK. Wykorzystywał też swoje osobiste kontakty z Niemcami do wydobywania ludzi z więzień i ratowania zbiorów muzealnych. Po koniec wojny został aresztowany przez władze komunistyczne za współpracę z Niemcami. Spędził 4 miesiące w więzieniu i został uniewinniony. Nie przywrócono go jednak do pracy na Politechnice. Wrócił do Kcyni i założył Zakłady Chemiczne BION. Zmarł w szpitalu w Poznaniu 22 kwietnia 1953 roku. Przyczyną śmierci był atak serca, spowodowany rewizją UB w jego willi w Kcyni.
« Powrót do Leksykonu