Mały traktat wersalski

Mały traktat wersalski – traktat mniejszościowy podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Polskę po I wojnie światowej łącznie z traktatem wersalskim.

Podpisanie Małego traktatu wersalskiego było warunkiem do podpisania Traktatu wersalskiego. W owym czasie przyjmowanie w traktatach pokojowych regulacji ochronnych nie stanowiło z pewnością novum. Podobne umowy o ochronie mniejszości były już uwzględniane np. w Traktatach Westfalskich czy uregulowaniach Aktu końcowego Kongresu Wiedeńskiego.

Chociaż początkowo deklarowano, że decyzja Polski o podpisaniu dokumentu podyktowana byłą chęcią przystosowania się naszego kraju do zasad wolności i sprawiedliwości oraz przyznania rękojmi wszystkim mieszkańcom terytoriów, nad którymi objęła zwierzchnictwo, w rzeczywistości polska delegacja na kształt Traktatu nie miała żadnego realnego wpływu. Jego projekt został przygotowany w tajemnicy, bez udziału polskich reprezentantów, a dopiero w dniu 24 czerwca 1919 roku ostateczna wersja dokumentu została przedstawiona Ignacemu Paderewskiemu. Mimo sprzeciwu strony polskiej, która uważała, że ów Traktat narusza polską suwerenność, a jednocześnie w obliczu nienarzucenia podobnych zobowiązań choćby Niemcom stanowi wyraz dyskryminacji to doszło ostatecznie do podpisania i ratyfikacji Traktatu.

Pierwsza część Traktatu była poświęcona w całości do kwestii związanych z ochroną mniejszości zamieszkujących teren Rzeczpospolitej. Druga część dotyczyła zaś ogólnych zagadnień związanych z członkostwem Rzeczpospolitej
w tworzonej Lidze Narodów. W artykule pierwszym Traktatu Polska przyjęła na siebie zobowiązanie do bezwzględnego przestrzegania praw w nim przewidzianych, którym w nowym porządku prawnym miano przyznać status praw zasadniczych. Za naczelne prawo zasadnicze uznano prawo wszystkich mieszkańców do całkowitej ochrony życia i wolności, ze szczególnym uwzględnieniem swobody oddawania się praktykom religijnym. Na mocy Traktatu każdy mieszkaniec RP z mocy prawa stawał się jej obywatelem, przy czym obywatelstwo to mógł bez uszczerbku dla swoich praw, zwłaszcza majątkowych, odrzucić i opuścić kraj. Polska zobowiązała się do nieutrudniania zainteresowanym nabywania i odrzucania polskiego obywatelstwa, a także zapewnienia równego dostępu do służby publicznej, zaszczytów i zawodów wszystkim obywatelom niezależnie od ich pochodzenia. Ponadto obywatelom posługującym się innymi językami przyrzeczono ułatwienia w urzędach i sądach, a także możliwość zakładania i prowadzenia własnych jednostek oświatowych oraz religijnych, w których finansowaniu miało mieć udział państwo. Szczególne uprawnienia zostały przyznane Żydom, w tym poprzez zapewnienie nienaruszalności szabasu, co podyktowane było bardzo aktywnym lobbingiem środowiska żydowskiego na paryskiej konferencji.

Polska nie tylko zobowiązała się do przyjęcia powyższych zobowiązań, jako zobowiązań o charakterze międzynarodowym, ale dodatkowo oddała je pod gwarancje Ligi Narodów. Każdemu Członkowi Rady Ligi przyznano prawo do zwracania uwagi polskiemu rządowi na przekroczenia czy niebezpieczeństwo przekroczeń przeciwko któremukolwiek z artykułów, a także wydawania przez Radę odpowiednich instrukcji w tym zakresie. Polski rząd wyraził zgodę na oddanie sporów wynikłych na tle stosowania Traktatu pod osąd utworzonego przy Lidze Narodów Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej. Zmiany Traktatu uzależnione zostały od zgody Rady Ligi.

Opracowane na podstawie strony:

stosunkimiedzynarodowe.pl

« Powrót do Leksykonu