Trzebnica

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Trzebnica położona jest w województwie dolnośląskim, we wschodniej części Wzgórz Trzebnickich. Nazwa miejscowości pochodzi od prasłowiańskiego czasownika „terbiti”, który oznacza karczować, trzebić. Pierwotnie oznaczała osadę powstałą na miejscu wykarczowanego lasu. Drugie wyjaśnienie nazwy Trzebnica pochodzi od słowa „trzeba”, czyli prasłowiańskiego określenia na składanie ofiary dla przodków tzw. „trzeby” w umiejscowionej w osadzie pogańskiej świątyni.

W okolicach Trzebnicy, na zboczach tzw. Winnej Góry znaleziono najstarsze obozowisko na terenie Polski, datowane na 500 tysięcy lat. Historycy wiążą osadę ze śląskim plemieniem Trzebowian. Powstała ona na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych, z Wrocławia przez Żmigród do Poznania oraz przez Milicz do Kalisza i Gniezna. Ważnym wydarzeniem dla przyszłości Trzebnicy było ufundowanie przez Henryka Brodatego w 1202 roku kościoła i klasztoru. Wprowadziły się do niego przybyłe z Bambergu cysterki. Opactwo trzebnickie było pierwszym żeńskim klasztorem cysterskim na ziemiach polskich. Od XIV wieku Trzebnica jest ośrodkiem kultu św. Jadwigi Śląskiej.

W XIV wieku miasto znalazło się w granicach księstwa oleśnickiego. W 1348 roku wraz z całym Śląskiem została włączona do Korony Czeskiej, a w 1742 roku w wyniku wojen śląskich znalazła się w państwie pruskim. Przed włączeniem Trzebnicy do państwa pruskiego, dominował tu język polski, a księżmi i zakonnikami byli Polacy.

Przejście pod administrację pruską wzmogło akcję germanizacyjną. W 1764 roku władze wydały nakaz usunięcia księży i nauczycieli, którzy nie znają języka niemieckiego. Podczas II wojny światowej Trzebnica została zniszczona w 75%. Na szczęście wiele z zabytkowych budowli udało się odrestaurować.

Z pewnością najcenniejszym zabytkiem Trzebnicy jest Bazylika i sanktuarium św. Jadwigi w Trzebnicy, czyli dawny zespół klasztorny cysterek. Szczególnie cenna jest wybudowana w latach 1268-1269 kaplica św. Jadwigi, która jest pierwszym w Polsce budynkiem zbudowanym w całości w stylu gotyckim. W kaplicy umieszczono szczątki św. Jadwigi. Kaplica jest jednocześnie uważana za najwybitniejszą budowlę XIII-wiecznej Polski.

Klasztor miał duże znaczenie, w 1212 roku wstąpiła do niego Gertruda, córka władców Śląska Henryka I Brodatego i Jadwigi, która w 1232 roku została ksienią. Natomiast od 1214 roku mieszkały tu i wychowywały się przez kilka lat królewny czeskie – Agnieszka, późniejsza święta wraz z siostrą Anną późniejszą żoną Henryka Pobożnego. Bazylika stała się też od samego początku mauzoleum piastów śląskich. Pochowano to 22 przedstawicieli tego rodu, m.in. księcia wrocławskiego i krakowskiego Henryka I Brodatego, a w 1267 roku św. Jadwigę Śląską.

Klasztor i kościół wielokrotnie ulegały zniszczeniu, a pierwsze prace, które nadały świątyni barokowy charakter rozpoczęła w 1676 roku ksieni Krystyna Pawłowska. Jednym z najważniejszych zadań było wyeksponowanie grobu św. Jadwigi w sanktuarium świętej w wielkiej kaplicy św. Jadwigi. Krakowski rzeźbiarz Marcin Bielawski w 1680 roku wykonał z marmuru sarkofag z rzeźbą świętej przykryty baldachimem wspartym na 14 kolumnach. Zamówiono cykl 20 obrazów olejnych poświęconych życiu św. Jadwigi wykonanych w pracowni najsłynniejszego malarza śląskiego baroku Willmanna. Zarówno dla kaplicy św. Jadwigi jak i dla kościoła wykonano szereg ołtarzy. W 1697 roku wyburzono stary klasztor i rozpoczęto budowę dwukrotnie większego, nowego zespołu gmachów zaprojektowanych przez wrocławskiego architekta Kalkbrennera.

W latach 1730-1760 zastapiono więkoszość ołtarzy nowymi, rzeźbionymi w stylu rokoko. Zbudowano monumentalną rokokową ambonę w bazylice, zamówiono także szereg mniejszych prac, m.in. chrzcielnicę. Do wykonania tych prac zaproszono czołowych artystów Śląska. W 1734 roku zakończono budowę Kalwarii na wzgórzach wokół świątyni, a w 1738 roku ustawiono przed kościołem barokową kolumnę z Nepomucenem na szczycie. W 1785 roku ukończono budowę wieży kościelnej.

W 1810 klasztor uległ sekularyzacji. Został zamieniony na obóz jeniecki dla Rosjan w czasie wojen napoleońskich, w 1813-1816 użytkowano go jako lazaret, w niektórych pomieszczeniach urządzono mieszkania urzędników, w 1817 roku założono w klasztorze fabrykę sukienniczą, która działała do 1857 roku. W 1870 roku część klasztoru wykupili joannici, a w 1889 roku resztę klasztoru odkupiły boromeuszki, które wkrótce stały się właścicielkami całego kompleksu. Klasztor jest obecnie zamieszkiwany przez siostry boromeuszki, które prowadzą m. in. muzeum bazyliki, czy też fundację działającą na rzecz zachowania zabytku w jak najlepszym stanie.

Ozdobą Trzebnicy jest też z pewnością Rynek, na którym stoi ratusz, wzniesiony w 1868 roku w stylu eklektycznym. W czasie II wojny światowej budowla została poważnie uszkodzona, a następnie odbudowana. W ratuszu mieści się Muzeum Regionalne, w którym można zobaczyć pamiątki powojenne, trzebnickie z XVIII i XIX wieku, kopie dokumentów i pieczęci średniowiecznych oraz pierwsze pieczęcie miasta Trzebnicy i biskupów wrocławskich. Trzebnica to idealne miejsce do spacerów. Miasto niemal z każdej strony otoczone jest przez piękne Wzgórza Trzebnickie, poprzecinane trasami pieszymi, podczas których można ujrzeć Trzebnicę z różnej perspektywy.