Piłsudski Józef

Józef Piłsudski – ur. 5 grudnia 1867 r. w Zułowie, zm. 12 maja 1935 r. w Warszawie, polski działacz społeczny i niepodległościowy, żołnierz, polityk, mąż stanu. Pochodził z rodziny o patriotycznych tradycjach. Ojciec, Józef Wincenty, był podczas Powstania styczniowego komisarzem Rządu Narodowego na powiat rosieński. Józef Piłsudski działalność konspiracyjną rozpoczął podczas studiów medycznych na Uniwersytecie Charkowskim. Trafił tam w kręgi osób kojarzonych z rewolucyjną organizacją rosyjską Narodnaja Wola.

Pierwszy raz został aresztowany w 1887 roku, pod zarzutem udziału w spisku na życie cara, którego autorami byli członkowie Frakcji Terrorystycznej Narodnej Woli. Piłsudski nieświadomie pomógł zamachowcom, będąc m.in. przewodnikiem po Wilnie jednego z nich, próbującego zdobyć truciznę niezbędną do zabicia cara. Został skazany na pięcioletnie zesłanie w głąb Rosji.

Po powrocie do Wilna związał się z ruchem socjalistycznym. Od 1892 roku członek PPS i jej przywódca w kraju, twórca Organizacji Bojowej PPS. W czasie wojny rosyjsko-japońskiej w latach 1904–1905, socjaliści z PPS postulowali tworzenie legionów polskich w Japonii, złożonych z Polaków dezerterujących z armii rosyjskiej. W tym celu próbowano nawet nawiązać kontakty z Narodową Demokracją, której działacze z Romanem Dmowskim na czele podchodzili do tego pomysłu sceptycznie. Józef Piłsudski razem z Tytusem Filpowiczem zostali wysłani do Tokio.

Odwiedzili tam m.in. Sztab Generalny, gdzie pod adresem rządu japońskiego wysunęli propozycje stałego subwencjonowania Organizacji Bojowej PPS, dostarczania broni, wysuwania kwestii polskiej na arenie międzynarodowej i utworzenia legionu polskiego na terenie Japonii. W tym samym czasie w Tokio przebywał Roman Dmowski, który rysował Japończykom obraz PPS-u jako grupy marginalnej, zajmując się jedynie sytuacją polskich jeńców z armii rosyjskiej przetrzymywanych w japońskich obozach.

Organizacja Bojowa PPS została stworzona po rewolucji 1905 roku. W krótkim czasie liczba bojowców wzrosła do 2 tys. Dokonywali oni zamachów na carskich dygnitarzy, ataków na kasy powiatowe oraz pociągi przewożące pieniądze. W listopadzie 1906 roku doszło do rozłamu w PPS. Piłsudski stanął na czele PPS – Frakcji Rewolucyjnej, do której przeszła większość członków Organizacji Bojowej.

W 1906 roku Józef Piłsudski podjął pierwsze próby nawiązania łączności z wywiadem austriackim. W indeksie osobowym austriackiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 1908 roku, przy nazwisku Piłsudskiego dokonano wpisu: służba wywiadowcza na rzecz Austrii. W 1908 roku we Lwowie, z inicjatywy Piłsudskiego powstał konspiracyjny Związek Walki Czynnej, kierowany przez Kazimierza Sosnkowskiego. Dołączały do niego inne, przeważnie niewielkie organizacje niepodległościowe, dlatego też w jego szeregach znalazł się m.in. Władysław Sikorski.

Józef Piłsudski w tym czasie był głównym twórcą orientacji antyrosyjskiej, planującej przy pomocy Austro-Węgier doprowadzenie do uzyskania przez Polskę niepodległości. W okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej zaangażował się w organizowanie rozmaitych grup paramilitarnych w Galicji. Na początku 1914 roku przebywał w Szwajcarii, Francji i Belgii, gdzie wizytował organizowane na obczyźnie oddziały strzeleckie.

Po wybuchu I wojny światowej, powstała I Kompania Kadrowa, uformowana 3 sierpnia 1914 roku na krakowskich Błoniach. Liczyła ona sobie 144 żołnierzy, którymi dowodził Tadeusz Kasprzycki. Józef Piłsudski traktował ten oddział jako kuźnię kadr dla przyszłego wojska polskiego. Kompania wymaszerowała 6 sierpnia w stronę Miechowa, w Michałowicach obalając rosyjskie słupy graniczne. Legiony Polskie podporządkowane były nowej centrali wywiadu austriackiego. Oddziałów Piłsudskiego nie powitano jednak entuzjastycznie. Postrzegano je jako grupę osób nieodpowiedzialnych, wichrzycieli i uzurpatorów. W Kielcach ludność w panice zamykała drzwi i okna przed wkraczającymi legionistami.

6 sierpnia 1914 na nadzwyczajnym posiedzeniu Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych Piłsudski ogłosił, że 3 sierpnia powstał w Warszawie tajny Rząd Narodowy, któremu się podporządkowuje i z ramienia którego został Komendantem Głównym Wojsk Polskich. Powstanie Rządu Narodowego było fikcją, która pozwoliła Piłsudskiemu uniezależnić się od politycznych ugrupowań Galicji, a zarazem wzmacniała jego pozycję wobec Austriaków.

Do połowy 1915 roku sformowano trzy brygady Legionów Polskich, w których służyło ok. 25 000 żołnierzy. I Brygada powstała 19 grudnia 1914 roku i rozwinęła się z 1 pułku piechoty, którego główny zręb stanowiły oddziały strzeleckie. 5 września 1914 roku Józef Piłsudski utworzył w Kielcach Polską Organizację Narodową, popieraną przez niemieckie władze wojskowe. Jednocześnie w październiku 1914 roku zainicjował powstanie Polskiej Organizacji Wojskowej, tajnego zrzeszenia działającego we wszystkich zaborach, którego został komendantem głównym.

Mimo uczestnictwa Legionów Polskich w działaniach militarnych państw centralnych w Małopolsce, na Lubelszczyźnie, w Karpatach i Besarabii, na Polesiu i Wołyniu, po ponad dwóch latach, Austro-Węgry i Niemcy, wbrew oczekiwaniom Polaków, nie podejmowały żadnych działań w sprawie polskiej. Narastał konflikt między Józefem Piłsudskim, a Komendą Legionów Polskich i Naczelnym Komitetem Narodowym.

Pod wpływem Józefa Piłsudskiego, nie widzącgo sensu w dalszej walce po stronie państw centralnych, większość żołnierzy z I i III Brygady Legionów Polskich odmówiła 9 i 11 lipca 1917 roku złożenia przysięgi na „wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami”. Był to tzw. kryzys przysięgowy. Za odmowę złożenia przysięgi ok. 3300 Polaków z Królestwa internowano, a ok. 3500 żołnierzy z Galicji przeniesiono do armii austro-węgierskiej i wysłano do Włoch. Rozpoczęły się też masowe aresztowania działaczy niepodległościowych.

Józef Piłsudski został aresztowany razem z Kazimierzem Sosnkowskim 22 lipca 1917 roku. Przewieziono go do więzienia w Gdańsku, skąd przez więzienie w Spandau i twierdzę Wesel trafił do Magdeburga. Od chwili uwięzienia jego i tak już duża popularność, jako ofiary prześladowań i symbolu walki z okupantem, jeszcze wzrosła. Coraz większe niepowodzenia na froncie zmusiły Niemców do rozważenia kwestii jego uwolnienia.

Po wybuchu rewolucji listopadowej w Niemczech, Józef Piłsudski został nagle zwolniony i wraz z Kazimierzem Sosnkowskim przewieziony do Berlina, skąd specjalnym pociągiem skierowano ich do Warszawy. Najbardziej prawdopodobną przyczyną nagłego zwolnienia Piłsudskiego była obawa niemieckiego Sztabu Generalnego przed połączeniem się rewolucji niemieckiej z bolszewicką, czemu zapobiec mogło powstanie bariery w postaci państwa polskiego.

10 listopada 1918 roku Piłsudski przybył do Warszawy, gdzie na dworcu przywitali go m.in. członek Rady Regencyjnej, Zdzisław ks. Lubomirski oraz dowódca Komendy Naczelnej POW, Adam Koc. 11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu zwierzchnictwo i naczelne dowództwo nad podległym jej Wojskiem Polskim, a 12 listopada powierzyła misję utworzenia rządu narodowego.

14 listopada Rada Regencyjna rozwiązała się, przekazując Józefowi Piłsudskiemu, jako Naczelnemu Dowódcy WP, całość posiadanej przez siebie władzy zwierzchniej w Królestwie Polskim i zobowiązując go jednocześnie do przekazania jej przyszłemu rządowi narodowemu. W ustanowionym tego dnia dekrecie własnym Naczelny Dowódca zmienił nazwę państwa na Republika Polska. Dwa dni później Piłsudski notyfikował mocarstwom powstanie niepodległego państwa polskiego.

20 lutego 1919 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił tzw. Małą Konstytucję, w której przyznano Józefowi Piłsudskiemu uprawnienia Naczelnika Państwa. 19 marca 1920 roku, w dniu swoich imienin, przyjął i zatwierdził stopień Pierwszego Marszałka Polski.

Po wojnie polsko-bolszewickiej nastąpił w Polsce okres stabilizacji i rozwoju. W listopadzie 1922 roku odbyły się wybory parlamentarne, a Józef Piłsudski odmówił kandydowania na prezydenta RP. Jako powód podał zbyt mały zakres realnej władzy należącej do prezydenta w myśl nowej konstytucji. Po wyborze Gabriela Narutowicza na prezydenta RP, Józef Piłsudski wycofał się z działalności politycznej.

Jednak pogarszająca się sytuacja polityczna kraju, kolejne upadające rządy sprawiły, że pod koniec 1925 roku Piłsudski zdecydował się wrócić do czynnego uprawiania polityki. Postanowił wykorzystać wojsko w celu wywierania nacisku na prezydenta i Sejm. Generał Lucjan Żeligowski, pełniący funkcję ministra spraw wojskowych, powierzył marszałkowi bezpośrednie dowództwo nad kilkoma jednostkami zlokalizowanymi w okolicach Rembertowa, oficjalnie w celu odbycia ćwiczeń.

12 maja 1926 roku, po bezowocnej rozmowie Józefa Piłsudskiego z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim, oddziały wierne Piłsudskiemu zajęły w Warszawie pozycje przy mostach na Wiśle. W walkach zginęło po obu stronach konfliktu łącznie 379 osób (215 żołnierzy i 164 osoby cywilne), a około 1000 osób zostało rannych. W wyniku tego zamachu stanu rząd Wincentego Witosa podał się do dymisji, a prezydent Stanisław Wojciechowski złożył urząd. Uprawnienia prezydenta przejął Maciej Rataj i powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele, w którym Józef Piłsudski został ministrem spraw wojskowych i generalnym inspektorem Sił Zbrojnych. Rozpoczęły się 13-letnie autorytarne rządy sanacji.

2 października 1926 roku Józef Piłsudski został premierem. W kwietniu 1928 roku Józef Piłsudski przeszedł udar mózgu i od tego czasu miał kłopoty z operowaniem prawą ręką. Fakt ten został objęty ścisłą tajemnicą państwową. Najprawdopodobniej wówczas marszałek był już chory na raka wątrobowokomórkowego. Z powodu złego stanu zdrowia 27 czerwca 1928 roku Józef Piłsudski podał swój rząd do dymisji.

Opozycja coraz bardziej krytykowała autorytarne rządy sanacji. Mówiono o konieczności zakończenia dyktatury Józefa Piłsudskiego i usunięcia ze stanowiska prezydenta Ignacego Mościckiego, uważanego za figuranta marszałka, planowano przeprowadzić ponad 20 antysanacyjnych demonstracji. Reakcją na te zamierzenia było ustąpienie 23 sierpnia 1930 roku gabinetu Walerego Sławka, którego miejsce zajął sam Józef Piłsudski.

1 września 1930 roku z Józefem Piłsudskim spotkał się minister spraw wewnętrznych, Felicjan Sławoj Składkowski. Przedstawił on marszałkowi listę polityków będących jego wrogami politycznymi. Piłsudski własnoręcznie zaznaczył na tej liście osoby, które uważał za szczególnie niebezpieczne, które należy aresztować i osadzić w twierdzy brzeskiej. Byli to m.in. Wincenty Witos, Norbert Barlicki, Władysław Kiernik, Herman Lieberman, Karol Popiel, a później także Wojciech Korfanty. Uwięzieni oni zostali bez nakazu sądowego. Osadzonych bito i upokarzano, a także głodzono. Stosowano również tortury psychiczne, m.in. pozorowano egzekucje.

4 grudnia 1930 roku Józef Piłsudski zrezygnował ze stanowiska szefa rządu, ponownie z powodów zdrowotnych. udał się na 3,5-miesięczny odpoczynek na portugalską Maderę trwający od 15 grudnia 1930 do 29 marca 1931 roku. Towarzyszyła mu m.in. Eugenia Lewicka, z którą łączyły go zażyłe stosunki, a która przebywała na Maderze w tajemnicy przed żoną Aleksandrą. Po powrocie z Madery Aleksandra Piłsudska zażądała od męża zerwania wszelkich stosunków z Lewicką co też się stało. Eugenia Lewicka zaszczuta, upokorzona i załamana popełniła samobójstwo.

Po powrocie z Madery Józef Piłsudski skupił się na wojsku, które było mu najbliższe. Nakazał także, aby w wypadku pogorszenia się sytuacji międzynarodowej na stanowisku szefa MSZ Augusta Zaleskiego zastąpił Józef Beck. Niebezpieczeństwo ze strony Niemiec narastało, zwłaszcza po tym, jak 30 stycznia 1933 roku do władzy doszedł Adolf Hitler. Marszałek Józef Piłsudski szukał porozumienia z Niemcami. 26 stycznia 1934 roku podpisano polsko-niemiecką deklarację o nieagresji, mającą obowiązywać przez 10 lat.

Podczas uroczystości Święta Niepodległości 11 listopada 1934 roku Józef Piłsudski zasłabł. Sprowadzony z Wiednia prof. Karel Wenckebach, wiosną 1935 roku stwierdził chorobę nowotworową a Józefowi Piłsudskiemu pozostawił jedynie kilka tygodni życia. 11 maja 1935 roku Piłsudski doznał krwotoku żołądkowego, który osłabił serce. Zmarł na raka wątrobowokomórkowego w Belwederze 12 maja 1935 roku. Trumna z ciałem Józefa Piłsudskiego spoczęła w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów na Wawelu, jego serce zostało złożone w grobie jego matki na cmentarzu Na Rossie w Wilnie.