Ryszard Kapuściński – „Cesarz”
[ Lektury szkolne ]
„Cesarz” Ryszarda Kapuścińskiego wydany w 1978 roku, to reportaż o o Etiopii i dworze cesarskim Haile Selassie I za czasów monarchii konstytucyjnej oraz w momencie rewolucji. Na reportaż składają się wywiady przeprowadzone przez Kapuścińskiego w Addis Abebie, stolicy Etiopii. Pochodzą z trzech okresów: ostatnich lat panowania Hajle Sellasje, rewolucji obalającej jego rządy, a także niedługo po śmierci cesarza. Autor rozmawiał m.in. ze służącymi z pałacu cesarza i urzędnikami państwowymi. Nie ukazuje jednak członków komunistycznej junty wojskowej, którzy obalili monarchię.
Problematyką książki jest mechanizm władzy totalitarnej. Autor pisząc o cesarzu Haile Selassie, odwołuje się do sytuacji w Polsce za czasów rządów Edwarda Gierka. Pokazuje, że to ludzie powodowani własną interesownością, chęcią zrobienia kariery tworzą system, a dyktator staje się ich przepustką do sprawowania części władzy. Ryszard Kapuściński pokazuje cały system donosicieli w otoczeniu cesarza. Opisuje jak prominenci z otoczenia cesarza pławią się w luksusie, podczas gdy tysiące mieszkańców prowincji ginie z głodu. Pokazuje zakłamanie, manipulacje władcy informacjami, grę pozorów, ukrywanie prawdy, a jednocześnie śmieszność i ograniczoność cesarza, który nie umiał czytać.
Dyktator nie miał szacunku dla innych ludzi. Nie dbał o to, ile osób ginęło dziennie z powodu skrajnego wygłodzenia, prześladowań tajnej policji czy egzekucji. Cesarz nie miał praktycznie żadnego kontaktu ze społeczeństwem, ponieważ odizolował się od niego w swoim luksusowym pałacu. Z drugiej strony Haile Selassie był człowiekiem, który zniósł w Etiopii niewolnictwo i założył uniwersytet, na którym wykładali europejscy profesorowie. Fragment książki opisujący dokonania cesarza:
U początku swojej monarszej kariery zakazał obcinania rąk i nóg, co było zwyczajową karą za drobne nawet przewinienia. (…) zabronił kontynuowania zwyczaju polegającego na tym, że człowiek powiniony o morderstwo – a było to tylko powinienie pospólstwa, bo nie istniały sądy – musiał być publicznie zgładzony przez porąbanie, a egzekucji dokonywał najbliższy członek rodziny, (…). W to miejsce pan nasz wprowadza katów państwowych, wyznacza specjalne punkty straceń i rozkazuje, aby dokonywano egzekucji bronią palną. (…) zakupuje za własne pieniądze (co podkreśla) dwie pierwsze drukarnie i poleca, aby zaczęła ukazywać się pierwsza w historii kraju gazeta. (…) otwiera pierwszy bank. (…) wprowadza do kraju światło elektryczne, najpierw dla pałacu, później dla innych budynków. (…) znosi zwyczaj zakuwania więźniów w łańcuchy i dyby żelazne. Odtąd więźniów pilnują strażnicy opłacani z kasy imperialnej. Następnie: wydaje dekret, w którym karci handel niewolnikami. (…) znosi pracę przymusową, sprowadza pierwsze samochody, tworzy pocztę. (…) zaczął wysyłać za granicę młodych ludzi, aby tam pobierali nauki.
Otoczenie cesarza i ludzi nastawionych na swoją własną karierę i dążenie do władzy, sprawiło, że Haile Selassie coraz bardziej oddalał się od swoich poddanych i od rzeczywistości. Wyznawcy Hajle Sellasje, pochodzili głownie z prostego ludu i zależało im na tym, by dostać się jak najbliżej głowy państwa, by dzięki temu awansować w hierarchii społecznej. Dla nich, sprawowanie funkcji chociażby lokaja od trzecich drzwi było najwyższym z możliwych wyróżnień.
Przeciwstawia im warstwę obywateli, która podniosła przeciw władzy bunt. Ryszard Kapuściński nazywa ich „ludźmi myślącymi”, którzy dostrzegali prawdziwe problemy kraju i chcieli walczyć o jego wolność. Właśnie ci ludzie, będący członkami komunistycznej junty wojskowej doprowadzili do detronizacji cesarza. Autor pokazuje też, że cały zachodni świat przymykał oczy na problemy Etiopii, mimo, że większość z ówczesnych głów państw doskonale zdawała sobie sprawę z tego, co działo się w tym afrykańskim państwie, lecz wolała zachować ciszę.
Przeczytaj książkę: http://www.gimmaczekjaworze.pl/upload/cesarz.pdf