Świda Józef

Józef Świda – ur. 16 maja 1916 r. w powiecie słuckim, zm. 8 grudnia 2004 r. w Los Angeles, hubalczyk, żołnierz AK. W styczniu 1940 roku wstąpił do Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala” i pozostał w nim aż do rozwiązania. Od jesieni 1941 roku pracował w wywiadzie dalekiego zasięgu ZWZ w Mińsku. Został aresztowany przez Gestapo w kwietniu 1942 roku przy okazji śledztwa dotyczącego operacji Wachlarz. Po trzymiesięcznym śledztwie Gestapo przekazało go Saugumie. Całkowicie zdekonspirowany powrócił do Warszawy i dzięki rekomendacji kuzyna Macieja Kalenkiewicza, otrzymał przydział do Okręgu Nowogródek AK.

W grudniu 1943 roku Świda otrzymał awans na rotmistrza, a już w styczniu 1944 roku wybuchł konflikt między nim a komendą Okręgu. Głównym jego powodem było porozumienie, jakie dowódca Zgrupowania Nadniemeńskiego zawarł z Niemcami. Był to pakt o wzajemnej nieagresji w zamian za dostarczanie broni, której zgrupowanie używać miało przeciw partyzantce sowieckiej. Przekazano mu rozkaz zerwania kontaktów z Niemcami i nawiązania współpracy z partyzantką sowiecką. Zgodził się na spełnienie pierwszego warunku, w związku z odmówieniem współpracy z Sowietami władze Okręgu postawiły go przed sądem.

Przyznał się do niesubordynacji i stwierdził, że zdaje sobie sprawę z tego, że wyrokiem za nią jest kara śmierci. Taki wyrok zapadł, ale Maciej Kalenkiewicz, jako pełnomocnik KG, zatwierdził go wprowadzając klauzulę o zawieszeniu wykonania do końca wojny i prawie do rehabilitacji na polu walki na innym terenie. Świda po procesie zmienił pseudonim na „Kmicic” i przeniósł się do Warszawy. Tam otrzymał zadanie zbadania stopnia przygotowania do Powstania warszawskiego dzielnic Mokotów i Wola. Wydał opinię negatywną, zwracając uwagę przede wszystkim na znikomy stopień uzbrojenia. Trzy dni przed wybuchem Powstania został przeniesiony do Krakowa. Na terenie Inspektoratu Bochnia, a także na Słowacji działał w konspiracji przecwiko sowietom. Już po wkroczeniu Armii Czerwonej uwolnił z rąk bezpieki cichociemnego, udając funkcjonariusza UB. Przedostał się na zachód i zgłosił do 2 Korpusu Polskiego. Po wojnie zamieszkał na emigracji, początkowo w Argentynie, a następnie w Stanach Zjednoczonych.

« Powrót do Leksykonu