Zamek krzyżacki w Toruniu

Zamki w Polsce

[ zamek Chojnik ] [ zamek Czocha ] [ zamek w Golubiu ] [ zamek krzyżacki w Toruniu ] [ zamek Książ ]
[ zamek książęcy w Oleśnicy ]

Zamek krzyżacki w Toruniu to najwcześniejszy zamek krzyżacki na ziemi chełmińskiej. Zamek zaczęto budować około połowy XIII wieku. Zbudowany został na planie podkowy, nietypowej formie zamku krzyżackiego, które były budowane w postaci regularnego czworoboku.Ten nietypowy kształt wynika z wybudowania zamku na umocnieniach wcześniej zburzonego grodu.

Zamek, początkowo drewniany, później wznoszony z kamienia i cegły, był rozbudowywany aż do połowy XV wieku. Wraz z przedzamczem i znajdującymi się na nim budynkami gospodarczymi zajmował przestrzeń między Starym i Nowym Miastem Toruniem. Jego położenie w pobliżu polsko-krzyżackiej granicy sprawiło, że miał duże znaczenie strategiczne. W związku z tym był silnie ufortyfikowany.

Za wysokim murem głównego zamku znajdował się kilkupiętrowy budynek z kaplicą, refektarzem i dormitorium, w którym mieszkali krzyżaccy rycerze. W jego podziemiach umieszczono magazyny żywności, niezbędnej w razie oblężenia. Pośrodku dziedzińca stała wysoka, wolnostojąca wieża wykorzystywana jako miejsce ostatniej obrony, ale także jako punkt obserwacyjny. Wodę pobierano z zamkowej studni. Przy zamku znajdowało się też Gdanisko, czyli umiejscowiona poza murami wysoka wieża, używana jako toaleta i baszta.

7 lutego 1454 roku torunianie jako członkowie Związku Pruskiego rozpoczęli nieudany szturm, a następnie oblężenie zamku. Następnego dnia komtur Albrecht Kelb poddał zamek.

Rada miejska Torunia zdecydowała o wyburzeniu zamku, aby uniezależnić się od przyszłej władzy zwierzchniej i uniemożliwić jej utrzymywania w mieście załogi wojskowej. Wydarzenia te zapoczątkowały wojnę trzydziestoletnią.

Na zamkowym dziedzińcu urządzono miejskie śmietnisko, które funkcjonowało tu przez kolejne wieki. Dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku odkryto w całości znajdujące się w tym miejscu ruiny.

W trakcie prac archeologicznych odsłonięto przyziemie zamku głównego wraz z fragmentami arkadowego krużganku od strony dziedzińca oraz sklepione piwnice. Znaleziono też liczne detale dekoracyjne, jak np. profilowane cegły i kilka rodzajów ceramicznych płytek posadzkowych, a także figuralnych oraz fragmenty dekoracji maswerkowej i florystycznej i części muru z polichromią. Najlepiej zachowanym fragmentem zamku jest wieża Gdanisko.

Bardzo dobrze są też zachowane podziemia zamku głównego, w których prezentowana jest m.in. ekspozycja warsztatu strycharskiego, znaleziska archeologiczne w postaci np. detali architektomicznych, makieta przybliżonego pierwotnego wyglądu zamku oraz sala strachu. Odbywają się tu również festiwale uliczne, happeningi, imprezy masowe i turystyczne. W fosie zamkowej organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Kontakt” oraz Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej Song of Songs.