Muzyka o Powstaniach śląskich
[ Strona informacyjna: Powstania śląskie ]
[ Muzyka ] [ Filmy ] [ Książki ]
Muzyka poświęcona Powstaniom Śląskim – pieśni powstańcze oraz piosenki o powstaniu
Oberschlesien – „Powstaniec”
Płyta zespołu JO – „Gniew i Krew”
Muzyka związana z Powstaniami śląskimi:
Bracia! wesoło czas nam uchodzi! (Pieśń Ślązaków)
Już zachodzi czerwone słoneczko
Powstańcy naprzód, hej w szeregi!
Tam w Raciborzu, koło kościoła
Ten dwudziesty pierwszy roczek
Toczone od wieków, na Śląsku walki wyzwoleńcze, znalazły odzwierciedlenie w twórczości nie tylko poetów, ale także twórczości ludowej zawartej w rymach i pieśniach. Dzieje Śląska opisywali w swoich utworach tacy twórcy jak: Adam Golacjasz, Walenty Roździeński, Jerzy Bock, Józef Lompa, Norbert Bonczyk, Konstanty Damrot, Juliusz Ligoń. Trzykrotne Powstania śląskie również znalazły się w tematyce śląskich twórców, a do walki z bronią w ręku stanęli też tacy poeci jak: Jan Nikodem Jaroń, Augustyn Świder i Emanuel Imiela.
Znamy cztery zbiory śląskich pieśni powstańczych. Najstarszym jest „Śpiewnik powstańczy” z 1921 roku wydany w Katowicach, zawerający 60 tekstów zebranych przez drukarza Jana Eichhorna. Podstawą do „Śpiewnika powstańczego” był wydany w Bytomiu, przez czasopismo Katolik, zbiorek pieśni patriotycznych „Pieśni narodowe”.
Również w 1921 roku, nakładem Towarzystwa Obrony Kresów Zachodnich w Krakowie, ukazał się zbiorek „Pieśni powstańców górnośląskich”, autorstwa księdza Jana Rzymełki. Zbiorek zawierał „Rotę” oraz 9 pieśni z melodiami.
Gromadzeniem pieśni powstańczych zajmował się także Emanuel Imiela. Śląskie pieśni powstańcze, w okresie międzywojennym, ukazywały się w ogólnych zbiorach, a także na łamach czasopism, takich jak „Powstaniec” i Powstaniec śląski”, które nawoływały także do zbierania powstańczych pieśni.
Etnomuzykolog Adolf Dygacz, w swojej działalności folklorystycznej, w latach 1933-1955, zebrał ponad 150 zapisów, wśród których było wiele różnych wariantów tej samej pieśni. Opracował on pierwszą antologię pieśni powstańczych. Znalazło się w niej 40 utworów: 9 związanych z I wojną światową, 8 mówiących o plebiscytach na Śląsku, 19 to pieśni powstańcze i 4 mówiące o powstaniach śląskich.
Ważną publikacją jest też wydany w 1978 roku, przez Instytut Śląski, „Śpiewnik śląskich pieśni powstańczych” opracowany przez Piotra Świerca. Zawiera on nie tylko teksty i melodie pieśni, ale także m.in. charakterystykę pieśni, jej autorów, okoliczności powstania, objaśnienia nazwisk, miejscowości i nazw organizacji występujących w tekstach pieśni.
Bardzo często pieśni powstańcze są anonimowe. W czasie walk i wędrówki od miejscowości do miejscowości pieśń zmieniała tekst, dodawano nowe zwrotki, wprowadzano drobne zmiany. Autorami są ludzie prości, robotnicy, chłopi, którzy walczyli w Powstaniach śląskich. Pieśni jednak nie są mocno zabarwione gwarą śląską. Tłumaczy się to tym, że chciano z pieśnią dotrzeć do całego społeczeństwa. Częstym motywem jest religijność, manifestowanie opieki bożej nad powstańcami, a zwycięstwo strony polskiej na Śląsku jest sprawą świętą.
W pieśniach powstańczych manifestowano też związek Śląska z Polską. Często pojawia się motyw orła białego. Aż do plebiscytu i Powstań śląskich hymnem ludu śląskiego była pieśń z tekstem ks. Józefa Gregora „Długo Śląsk nasz ukochany” z melodią „Jeszcze Polska nie zginęła”. Na melodię hymnu narodowego śpiewano także „Jeszcze nasza wiara słynie”, autorstwa Bronisława Koraszewskiego.