Muzyka o Powstaniach śląskich

[ Strona informacyjna: Powstania śląskie ]

[ Muzyka ] [ Filmy ] [ Książki ]

Muzyka poświęcona Powstaniom Śląskim – pieśni powstańcze oraz piosenki o powstaniu

Horytnica – „Śląski Rycerz”

Oberschlesien – „Powstaniec”

Płyta zespołu JO – „Gniew i Krew

 

Muzyka związana z Powstaniami śląskimi:

A drugiego maja rano

Bracia! wesoło czas nam uchodzi! (Pieśń Ślązaków)

Czemu płaczesz Ty powstańcze?

Do broni!

Do bytomskich strzelców

Dziś jedna tylko jest granica

Ej, dostone żytko sie kiwie

Już zachodzi czerwone słoneczko

Kajze mi sie podzioł

Od Bytomia bita droga

O śląski kraju nasz

Poszli wszyscy na powstanie

Powstańcy naprzód, hej w szeregi!

Tam od Odry, tam od Warty

Tam w Raciborzu, koło kościoła

Ten dwudziesty pierwszy roczek

Trąbią, trąbią, w bębny biją

Walka o wolność

Znam ja jeden śliczny zamek

Toczone od wieków, na Śląsku walki wyzwoleńcze, znalazły odzwierciedlenie w twórczości nie tylko poetów, ale także twórczości ludowej zawartej w rymach i pieśniach. Dzieje Śląska opisywali w swoich utworach tacy twórcy jak: Adam Golacjasz, Walenty Roździeński, Jerzy Bock, Józef Lompa, Norbert Bonczyk, Konstanty Damrot, Juliusz Ligoń. Trzykrotne Powstania śląskie również znalazły się w tematyce śląskich twórców, a do walki z bronią w ręku stanęli też tacy poeci jak: Jan Nikodem Jaroń, Augustyn Świder i Emanuel Imiela.

Znamy cztery zbiory śląskich pieśni powstańczych. Najstarszym jest „Śpiewnik powstańczy” z 1921 roku wydany w Katowicach, zawerający 60 tekstów zebranych przez drukarza Jana Eichhorna. Podstawą do „Śpiewnika powstańczego” był wydany w Bytomiu, przez czasopismo Katolik, zbiorek pieśni patriotycznych „Pieśni narodowe”.

Również w 1921 roku, nakładem Towarzystwa Obrony Kresów Zachodnich w Krakowie, ukazał się zbiorek „Pieśni powstańców górnośląskich”, autorstwa księdza Jana Rzymełki. Zbiorek zawierał „Rotę” oraz 9 pieśni z melodiami.

Gromadzeniem pieśni powstańczych zajmował się także Emanuel Imiela. Śląskie pieśni powstańcze, w okresie międzywojennym, ukazywały się w ogólnych zbiorach, a także na łamach czasopism, takich jak „Powstaniec” i Powstaniec śląski”, które nawoływały także do zbierania powstańczych pieśni.

Etnomuzykolog Adolf Dygacz, w swojej działalności folklorystycznej, w latach 1933-1955, zebrał ponad 150 zapisów, wśród których było wiele różnych wariantów tej samej pieśni. Opracował on pierwszą antologię pieśni powstańczych. Znalazło się w niej 40 utworów: 9 związanych z I wojną światową, 8 mówiących o plebiscytach na Śląsku, 19 to pieśni powstańcze i 4 mówiące o powstaniach śląskich.

Ważną publikacją jest też wydany w 1978 roku, przez Instytut Śląski, „Śpiewnik śląskich pieśni powstańczych” opracowany przez Piotra Świerca. Zawiera on nie tylko teksty i melodie pieśni, ale także m.in. charakterystykę pieśni, jej autorów, okoliczności powstania, objaśnienia nazwisk, miejscowości i nazw organizacji występujących w tekstach pieśni.

Bardzo często pieśni powstańcze są anonimowe. W czasie walk i wędrówki od miejscowości do miejscowości pieśń zmieniała tekst, dodawano nowe zwrotki, wprowadzano drobne zmiany. Autorami są ludzie prości, robotnicy, chłopi, którzy walczyli w Powstaniach śląskich. Pieśni jednak nie są mocno zabarwione gwarą śląską. Tłumaczy się to tym, że chciano z pieśnią dotrzeć do całego społeczeństwa. Częstym motywem jest religijność, manifestowanie opieki bożej nad powstańcami, a zwycięstwo strony polskiej na Śląsku jest sprawą świętą.

W pieśniach powstańczych manifestowano też związek Śląska z Polską. Często pojawia się motyw orła białego. Aż do plebiscytu i Powstań śląskich hymnem ludu śląskiego była pieśń z tekstem ks. Józefa Gregora „Długo Śląsk nasz ukochany” z melodią „Jeszcze Polska nie zginęła”. Na melodię hymnu narodowego śpiewano także „Jeszcze nasza wiara słynie”, autorstwa Bronisława Koraszewskiego.