Grudziądz

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Grudziądz jest czwartym pod względem liczby ludności miastem w województwie kujawsko-pomorskim. Położony jest na prawym brzegu Wisły. Część badaczy wywodzi, że nazwa miasta wywodzi się od słowa „gród”, natomiast inni twierdzą, że od „grudzistej ziemi”, która bogato występuje na tym terenie. Przeważa jednak pogląd, że nazwa miasta może najprawdopodobniej pochodzić od słowa „gruda”, lecz w kontekście średniowiecznego określenia cegły.

Dość dokładnie opisane są chrześcijańskie początki Grudziądza na podstawie istniejących do dziś dokumentów. Ziemia chełmińska, na której leży Grudziądz znalazła się w państwie polskim już za panowania Bolesława Chrobrego.

Góra Zamkowa z wieżą Klimek.

Od 1231 roku Grudziądz był pod panowaniem zakonu krzyżackiego, którzy rozpoczęli tu budowę zamku obronnego na tzw. Górze Zamkowej.

Wzniesiony też został gotycki kościół farny pw. św. Mikołaja, a także spichrze nad Wisłą, ratusz i domy mieszczańskie. Grudziądz otoczony został podwójnym murem z pięcioma bramami.

W wyniku II pokoju toruńskiego Grudziądz wraz z całymi Prusami Królewskimi został uznany częścią Korony Polskiej za panowania dynastii Jagiellonów.

Miasto stało się ważnym ośrodkiem handlowym. Odbywały się tu zjazdy Rady Pruskiej oraz sejmiki generalne Prus Królewskich. W mieście przebywali m.in. Mikołaj Kopernik, Zygmunt August, Stefan Batory.

W Grudziądzu szerzyły się też idee reformacji, a w 1569 roku Grudziądz otrzymał od króla Zygmunta Augusta przywilej wolności wyznania. Luteranie stali się dominującym wyznaniem w mieście. W czasie kontrreformacji strona katolicka sprowadziła do miasta zakony jezuitów i benedyktynek, a także reformatorów.

Powstało też kolegium jezuickie. W wyniku I rozbioru Polski, Grudziądz przeszedł pod panowanie pruskie, które trwało aż do odzyskania przez Polskę niepodległości. Do Grudziądza sprowadzono wielu osadników z Niemiec. W 1776 roku z rozkazu Fryderyka II rozpoczęto budowę potężnej twierdzy położonej na północ od miasta.

Jednocześnie na terenie miasta działał polski ruch niepodległościowy. Powstało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, koło Filomatów, Polskie Towarzystwo Ludowe, Towarzystwo Przemysłowców Polskich i inne. Od 1894 roku zaczęła wychodzić „Gazeta Grudziądzka” Wiktora Kulerskiego, która odegrała ważną rolę w podtrzymywaniu i rozbudzaniu świadomości narodowej Polaków. Grudziądz powrócił w granice Polski na mocy traktatu wersalskiego z 1919 roku. W 1931 roku Polacy stanowili już 93% mieszkańców miasta.

Grudziądz znany jest jako miasto ułanów. W II Rzeczpospolitej powołana została Centralna Szkoła Jazdy, przekształcona wkrótce w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Duży wpływ na organizację szkoły i profil kształconych tam kadr miał gen. Tadeusz Rozwadowski. Jednym z komenantów był Tadeusz Komorowski. W 1934 roku szkołę ukończył Zygmunt Szendzielarz.

Brama Wodna.

W czasie II wojny światowej zniszczone zostało mniej więcej 50-60% zabudowy miasta. Powojenny proces odbudowy trwał długo, ale teraz możmy w pełni podziwiać piękno Grudziądza.

Przede wszystkim w Grudziądzu warto zobaczyć Stare Miasto z zachowanym średniowiecznym układem urbanistycznym. Obejmuje dawne XIII-wieczne miasto Grudziądz w obrębie dawnych murów miejskich wraz z Górą Zamkową.

Z murów miejskich przetrwała zachowała się przebudowana Brama Wodna. Najlepiej zachowany odcinek obwarowań to podwójne mury pomiędzy wylotami ulicy Klasztornej i Szkolnej. Obok kościoła ewangelickiego zachowały się spore fragmenty obronnej baszty narożnej, w której w XVIII wieku mieścił się areszt. Wzdłuż tego odcinka murów znajduje się ciąg spacerowy w dawnej fosie.

Rynek w Grudziądzu.

Serce Starego Miasta stanowi Rynek, od którego odchodzi osiem ulic w czterech rogach. Dawniej pośrodku stał dom kupiecki i gotycki ratusz, jednak w XIX wieku ratusz przeniesiono na zachodnią pierzeję placu.

Od 1896 roku w miejscu dawnego ratusza działał luksusowy hotel i restauracja „Królewski Dwór”, zniszczony w czasie wojny. W jego miejsce postawiono 4 kamieniczki stylizowane na barokowe.

W jednej z nich mieści się Informacja Turystyczna. W 2010 roku rynek przeszedł renowację, podczas której przywrócono dawną nawierzchnię, postawiono latarnie stylizowane na XIX-wieczne, a od 1896 roku przez rynek przejeżdżają tramwaje.

Rynek otoczony jest kamienicami, z których część została zniszczona w czasie II wojny światowej. W pierzei zachodniej i południowej wybudowano nowe kamienice, nadając im wygląd barokowych. Wśród kamienic, które przetrwały najstarszą jest „Kamienica pod Łabędziem”. Powstała z połączenia dwóch lub więcej domów z XVI/XVII wieku ze stiukowym godłem z łabędziem. W centralnej części Rynku wznosi się pomnik Żołnierza Polskiego, który odsłonięto w październiku 1986 roku. Został on postawiony na miejscu Pomnika Niepodległości zniszczonego w 1939 roku przez Niemców.

Najwyższe wzniesienie Grudziądza to Góra Zamkowa. W latach 1260-1299 zakon krzyżacki wzniósł na niej zamek obronny. Był on wielokrotnie niszczony, zwłaszcza w okresie wojen szwedzkich. Od 1781 roku na rozkaz króla Prus Fryderyka II zamek partiami rozbierano, a cegły z rozbiórki posłużyły głównie do budowy muru w Klasztorze Reformatów oraz umocnień na cytadeli. Po zamku pozostała tylko wieża Klimek oraz studnia. Wieżę wysadziły oddziały niemieckie, kiedy wycofywały się z Grudziądza.

W latach 2013-2014 pozostałości zamku krzyżackiego poddano rewitalizacji. Wyeksponowano mury zamku oraz studnię zamkową. Zbudowano wieżę widokową, wzorowaną na dawnej wieży Klimek, której charakterystycznym elementem zdobniczym są pasy glazurowanej ciemnozielonej cegły. Jest to doskonały punkt widokowy na miasto i dolinę Wisły.

Niezwykłe są też grudziądzkie spichlerze. Jest to 26 budynków o ceglanych elewacjach, z przyporami. Od strony Wisły mają one od 4 do 9 kondygnacji, natomiast od strony miasta zaledwie od 2 do 4.

Pełniły funkcje obronne, magazynowe, a od początku XX wieku także mieszkaniowe. Pierwsze murowane spichlerze powstały w połowie XIV wieku. Za te najstarsze uważane są spichlerze nr 9 i 11, które obecnie zajmowane są przez muzeum miejskie i wystawę poświęconą historii Grudziądza.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *