Zamek Książęcy w Oleśnicy

Zamki w Polsce

[ zamek Chojnik ] [ zamek Czocha ] [ zamek w Golubiu ] [ zamek krzyżacki w Toruniu ] [ zamek Książ ]
[ zamek książęcy w Oleśnicy ]

Pierwsza wzmianka o Oleśnicy mówi o grodzie obronnym Piastów przed 1238 rokiem. Natomiast pierwszy zapis o zamku w tym miejscu pochodzi z 1292 roku, kiedy to gdy książę wrocławski Henryk Brzuchaty rozstrzygał spór toczący się między kanonikami regularnymi św. Augustyna z Piasku a rycerzem z Rakowa o prawo do prowadzenia karczmy. W 1313 roku Oleśnica stała się stolicą księstwa oleśnickiego, pod władzą księcia Bolesława Oleśnickiego. Wtedy też rozpoczęto rozbudowę cylindrycznej murowanej wieży strzegącej grodu.

W 1320 roku Oleśnica stała się miastem rezydencjalnym księcia Konrada I i wtedy właśnie nastapiła znaczna rozbudowa zamku. Ostatnim władcą oleśnickim z linii Piastów był Konrad X Biały Młodszy, który zmarł w 1492 roku. Oleśnica znalazła się w dyspozycji króla Czech, a następnie została przekazana linii czeskich Podiebradów.

Jan Podiebrad rozpoczął wielką przebudowę, która nadała zamkowi w Oleśnicy bryłę renesansową. Rozbudowa zamku rozpoczęła się w latach 1542-1561, a prace wykończeniowe trwały jeszcze w 1616 roku. W pierwszym etapie rozbudowane zostało skrzydło zachodnie i wieża. Zbudował też czterokondygnacyjny budynek mieszkalny na planie czworokąta, tzw. zamek przedni lub przedzamcze, również zwany pałacem wdów.

Karol II, bratanek Jana nadał zamkowi kształt, który możemy podziwiać do dzisiaj. Zbudował nowe skrzydło wschodnie oraz renesansowe krużganki, które nadały dziedzincowi zamku reprezentacyjnego charakteru. Wybudowane następnie skrzydło wschodnie powstało po wewnętrznej stronie murów dawnego zamku. Powstał też barbakan z rzeźbioną bramą.

Zamek otoczony był fosą z drewnianym mostem, a wewnątrz barbakanu, w jego górnej części, znajdował się ganek straży i strzelnice. Obrona zamku była też możliwa przez kazamaty. Dodatkowym elementem obrony był zespół fortyfikacji bastionowej zbudowany w stylu włoskim. W 1616 roku zamek został połączony z kościołem galerią i zakończono budowę klatek schodowych. Cały zespół pałacowy ozdobiono też dekoracjami sgraffitowymi oraz renesansowymi portalami i stropami.

W wyniku małżeństwa Elżbiety Marii, córki ostatniego z rodziny Podiebradów Karola Fryderyka, z księciem Sylwiuszem Nimrodem, Oleśnica przeszła w ręce rodziny Wirtembergów, którzy panowali do 1792 roku, a następnie do 1884 roku w ręce Welfów. Podupadłe budowle stały się pod koniec XIX wieku lennem pruskim. Nowi właściciele Hohenzollernowie, przeprowadzili gruntowną renowację zamku, który był do 1945 roku letnią rezydencją rodziny.

Po zakończeniu II wojny światowej, w budynkach, które ocalały przetrzymywano węgierskich i włoskich jeńców wojennych. Zamek był później siedzibą sowieckiego oddziału Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, a następnie został przekształcony w Technikum Budowlane oraz Centralną Szkołę Instruktorów Zuchowych ZHP. Zamek został odnowiony w latach 70. XX wieku i umieszczono w nim filię Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu, a na początku lat 90. pozostał pusty, a w 1993 budynek powierzono Ochotniczym Hufcom Pracy.