Powstanie styczniowe w kulturze

[ Strona informacyjna: Powstanie styczniowe ]

[ Przyczyny ] [ Przebieg ] [ Skutki ]
[ Powstanie styczniowe w kulturze ] [ Uczestnicy ]
[ Filmy ] [ Książki ] [ Muzyka ] [ Wykłady ]

Powstanie styczniowe i jego klęska znalazło swoje miejsce w polskiej kulturze. Dzięki artystom budującym pamięć o Powstaniu, ale także prowadzącym polemikę z jego zasadnością pamięć o nim utrwaliła się w świadomości narodowej i miała ogromny wpływ na późniejsze postawy walczących o niepodległość Polski w 1918, 1920 roku czy w czasie II wojny światowej.  Szczególnie szeroko Powstanie styczniowe zostało przedstawione w literaturze:

„Gloria victis” – Eliza Orzeszkowa
„Nad Niemnem” – Eliza Orzeszkowa

„Dwie głowy ptaka” – Władysław Terlecki
„Powrót z carskiego sioła” – Władysław Terlecki
„Spisek” – Władysław Terlecki

„Koroniarz w Galicji” – Jan Lam

„Omyłka” – Bolesław Prus

„Echa leśne” – Stefan Żeromski
„Rozdziobią nad kruki, wrony” – Stefan Żeromski
„Uroda życia” – Stefan Żeromski
„Wierna rzeka” – Stefan Żeromski

Wiersze o Powstaniu styczniowym:

„Czarny krzyżyk” – Brunon Bielawski
„Fortepian Szopena” – Cyprian Kamil Norwid
„W dwudziestopięcioletnią rocznicę powstania 1863 roku” – Adam Asnyk

Zobacz też książki historyczne o Powstaniu styczniowym.

Powstanie styczniowe stało się też tematem malarzy. Obraz Powstania styczniowego, jaki utrwalił się także współcześnie, mamy dzięki rysunkom i obrazom Artura Grottgera. Powstanie utrwalił też na swoich obrazach Maksymilian Gierymski, a także Jan Matejko. Przejmujące obrazy pokazujące los Powstańców po jego upadku malował Jacek Malczewski. Oto najbardziej znane obrazy przedstawiające Powstanie styczniowe:

„Branka” – Artur Grottger
„Bitwa” – Artur Grottger
„Kucie kos” – Artur Grottger
„Pożegnanie Powstańca” – Artur Grottger
„Żałobne wieści” – Artur Grottger

„Epizod z Powstania 1863 roku”  – Józef Chełmoński

„Polonia – Rok 1863” – Jan Matejko

„Pożegnanie Europy” – Aleksander Sochaczewski

„Patrol powstańczy – pikieta” – Maksymilian Gierymski
„Powstaniec z 1863 roku” – Maksymilian Gierymski

„Ranny Powstaniec” – Stanisław Witkiewicz

„Śmierć na etapie” – Jacek Malczewski

W okresie Powstania styczniowego, a także po jego upadku powstało wiele pieśni, które starały się oddać ducha tego narodowego zrywu. W pieśniach przechowywana była też pamięć o Powstaniu. Towarzyszyły one żołnierzom walczącym o niepodległość Polski, czy to w czasie wojny polsko-bolszewickiej, na frontach II wojny światowej, a nawet w Powstaniu warszawskim. Pieśni te są również chętnie śpiewane współcześnie. Zobacz: Muzyka o Powstaniu styczniowym.