Skutki Powstania styczniowego

[ Strona informacyjna: Powstanie styczniowe ]

[ Przyczyny ] [ Przebieg ] [ Skutki ]
[ Powstanie styczniowe w kulturze ] [ Uczestnicy ]
[ Filmy ] [ Książki ] [ Muzyka ] [ Wykłady ]

Zobacz: Przebieg Powstania styczniowego.

Upadek Powstania styczniowego wiązał się z ogromnymi represjami nie tylko wobec uczestników zrywu, ale także wobec całego społeczeństwa. W nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 roku został aresztowany Romuald Traugutt. Został stracony 5 sierpnia 1864 roku wraz z 4 towarzyszami, członkami Rządu Narodowego: Rafałem Krajewskim, Józefem Toczyskim, Romanem Żulińskim i Janem Jeziorańskim. Publiczna egzekucja, która miała zniechęcić naród do spiskowania przeciwko zaborcy przyniosła odwrotny skutek. Zebrał się na niej 30-tysięczny tłum warszawiaków śpiewających pieśni patriotycznie i religijne. Rosjanie bezskutecznie próbowali zagłuszyć pieśni orkiestrą.

W czasie śledztwa Romuald Traugutt nie złamał się i jedynie co mieli od niego usłyszeć śledczy to: „idea narodowości jest tak potężną i czyni tak wielkie postępy w Europie, że ją nic nie pokona”. Z pewnością Powstanie styczniowe i pamięć o nim były niezwykle ważne dla późniejszych pokoleń walczących o niepodległość Polski. Był to ostatni tak duży zryw przed 1918 rokiem. Skala represji i poniesione ofiary sprawiły, że skupiono się na budowaniu tożsamości narodowej i przygotowywaniu się na odpowiedni moment dla walki o odzyskanie niepodległości.

O tym jak ważne dla Polaków było Powstanie styczniowe może świadczyć ogromny szacunek jakim darzono w II RP jego weteranów. Józef Piłsudski wydał rozkaz specjalny, na mocy którego weterani Powstania styczniowego uzyskali uprawnienia żołnierzy Wojska Polskiego. Mieli prawo do stałej pensji państwowej, noszenia specjalnych fioletowych mundurów i cieszyli się szczególnym szacunkiem społecznym. Na warszawskiej Pradze uruchomiono dla nich specjalne, wzorowo prowadzone, schronisko św. Teresy.

Jednym ze skutków Powstania styczniowego było uwłaszczenie chłopów. Przeprowadziła je już władza powstańcza, aby przyciągnąć chłopów do walki w Powstaniu. Jednak, szczególnie początkowo, wieś zachowywała dużą rezerwę wobec Powstania. Nie wszędzie zapowiedź reform dotarła, a chłopi woleli dostać ziemię legalnie, od państwa, a nie od iluzorycznej władzy powstańczej. Dlatego na południu Polski wieś była przeciwna Powstaniu styczniowemu. Napady chłopów na dwory i współdziałanie z władzami carskimi zmuszały władze powstańcze do represji w stosunku do wsi. Kiedy władzę dyktatorską nad Powstaniem przejął Romuald Traugutt, wydał specjalny dekret powołujący organy kontrolujące realizację uwłaszczenia. W ich skład weszli także chłopi. Dekret wprowadzał wysokie kary, z karą śmierci włącznie, za sabotowanie uwłaszczenia.

Władza carska 2 marca 1864 roku wydała ukaz regulujący kwestię włościańską w Królestwie Polskim. Właściciele ziemscy mieli otrzymać rekompensatę z budżetu państwa, a chłopi mieli jedynie uiszczać podatek gruntowy. Uwłaszczenie przeprowadzono na dużo korzystniejszych zasadach niż w Rosji. Władze carskie nie mogły zaoferować gorszych warunków niż Rząd Narodowy. Chłopi uzyskali więc to na czym im najbardziej zależało – ziemię i odwrócili się od Powstania, a nawet zaczęli działać na jego szkodę. Władze rosyjskie bowiem uzależniały realizację ukazu uwłaszczeniowego od zakończenia walk i likwidacji oddziałów partyzanckich.

Po upadku Powstania styczniowego wykonano kilkaset wyroków śmierci, 38 tysięcy Powstańców zesłano na Syberię. Na emigracji ponownie znalazło się około 10 tysięcy osób. Rosja rozpoczęła likwidację resztek autonomii Królestwa Polskiego. W 1867 roku W 1866 roku przeprowadzono reorganizację administracji, tworząc 10 guberni bezpośrednio podporządkowanych władzom Imperium Rosyjskiego. W 1867 roku zlikwidowano m.in. Radę Stanu i Radę Administracyjną.

Wycofano też z użycia odrębny herb Królestwa, a polskiego orła pozostawiono tylko jako jeden z wielu elementów w herbie całego Imperium. Setkom miast wspierających Powstanie styczniowe odebrano prawa miejskie doprowadzając je tym samym do upadku. Skasowano również wszystkie klasztory w Królestwie Polskim, które były głównymi ośrodkami polskiego oporu. Nastąpiła też intensywna rusyfikacja narodu polskiego. Szkolnictwo zostało ograniczone i zrusyfikowane, w wyniku czego w 1918 roku wysoki odsetek mieszkańców Królestwa Polskiego stanowili analfabeci.

Szczególnie krwawo Rosjanie rozprawili się z Powstaniem na Litwie, którą terroryzowały egzekucje generał-gubernatora Michaiła Murawjowa „Wieszatiela”. Rozstrzelali bądź powiesili 700 osób, ok. 40 tys. wysłano etapami na katorgę na Sybir. Skonfiskowano 1660 majątków szlacheckich, oddając je na licytację lub obdarowując nimi oficerów rosyjskich. Królestwo Polskie nazywane było odtąd Krajem Nadwiślańskim.