Świnka Jakub

Jakub Świnka – data urodzin nieznana, zm. 4 marca 1314 r., arcybiskup gnieźnieński w latach 1283–1314. Bliski współpracownik Przemysła II i Władysława Łokietka, jeden z wybitniejszych polityków średniowiecznej Polski, zwolennik zjednoczenia państwowego.

Wywodził się ze szlacheckiego rodu Świnków, nie wiadomo jednak kim byli jego rodzice i jak przebiegały początki jego kariery. Po raz pierwszy Jakub Świnka pojawia się jako kantor kapituły gnieźnieńskiej w latach siedemdziesiątych XIII w.

Na stanowisku kantora musiał oddać książętom wielkopolskim Przemysłowi II i Bolesławowi Pobożnemu niemałe usługi skoro według dokumentu z 8 stycznia 1284 roku otrzymał nagrodę w postaci majętnej wsi Polanowa. Objął stolicę Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego, po zmarłym w 1271 roku arcybiskupie Januszu dopiero po 12 latach wakatu spowodowanego sporami kapituły o obsadę tronu arcybiskupiego.

Jakub Świnka dał się poznać jako wybitny kierownik polskiego Kościoła. W ciągu swoich rządów zwołał aż sześć synodów prowincjonalnych, w których uczestniczyło duchowieństwo całej polskiej metropolii kościelnej. Jednym z nich był synod w Łęczycy z 6 stycznia z 1285 roku, na którym Jakub Świnka pisał: „(…) i inne nieszczęścia pomnożyły się w kraju przez napływ tego narodu (tj. Niemców), albowiem naród polski jest przez nich uciskany, znieważany, nękany wojnami, pozbawionych chwalebnych praw i zwyczajów ojczystych”. Wydano wówczas ustawy, które wręcz nakazały mówić kazania w języku polskim.

W swoich wystąpieniach ciągle podkreślał zagrożenie ze strony sąsiedniej kultury niemieckiej. Dbał również o rolę Wielkopolski jako ośrodka zjednoczeniowego dla rozbitej Polski. W tym celu rozszerzył kult św. Wojciecha. Jakub Świnka był ścisłym współpracownikiem politycznym księcia wielkopolskiego Przemysła II. Należał do osobistości, które mały duży wpływ na politykę książąt piastowskich końca XIII i początku XIV stulecia.

26 czerwca 1295 roku arcybiskup Jakub Świnka w otoczeniu biskupów poznańskiego, włocławskiego i płockiego, koronował Przemysła II na króla Polski. Był to początek procesu zjednoczenia kraju. Władca Wielkopolski zdecydował się na koronację pomimo braku oficjalnej zgody papieskiej, i tylko dzięki ogromnemu autorytetowi Jakuba Świnki koronacja mogła zostać uznana przez postronnych.

Po morderstwie króla Przemysła II, arcybiskup Jakub Świnka, zgodnie z zawartym w Kaliszu układem poparł wtedy kandydaturę do tronu wielkopolskiego i pomorskiego Władysława Łokietka, który wydawał się wówczas jedyną narodową siłą zdolną doprowadzić do zjednoczenia państwa. 25 lipca 1300 roku nastąpiła koronacja czeskiego króla Wacława II na polskiego króla przez Jakuba Świnkę, co jest faktem o tyle zaskakującym, że w swojej dotychczasowej polityce arcybiskup stał raczej na straży poparcia idei zjednoczenia kraju w oparciu o narodowych przedstawicieli.

Nagła zmiana mogła zostać spowodowana niesprawdzeniem się w roli władcy Władysława Łokietka w pierwszym okresie rządów w Wielkopolsce i uzmysłowienia sobie faktu, że tylko potężny król czeski ma realne szanse odbudować silną, zjednoczoną Polskę. Wkrótce stało się jednak jasne, że Jakub nie zdoła przekonać Wacława do antyniemieckich idei, wobec czego nawiązał na powrót przyjazne stosunki z książętami kujawskimi, krewnymi Łokietka.

21 czerwca 1305 roku Wacław II niespodziewanie zmarł, a kiedy ponad rok później zginął zamordowany w Ołomuńcu jego syn Wacław III, panowanie czeskie w Polsce zakończyło się. W Małopolsce, na Kujawach i Pomorzu Gdańskim władzę przejął Władysław Łokietek, podczas gdy Wielkopolskę zdobył książę głogowski Henryk III. Nie jest pewne, jak wobec tych zmian zachował się Jakub Świnka. Pewną wskazówką może być jednak fakt, że ostatnie lata życia arcybiskup spędził w należących do dzierżaw Łokietka Uniejowie i Łowiczu.

Po 1311 roku ustały wszelkie ślady działalności Jakuba Świnki, i to zarówno na niwie politycznej, jak i kościelnej. Jakub Świnka zmarł 4 marca 1314 roku nie doczekawszy ani przejęcia przez swojego protegowanego Władysława Łokietka dzielnicy wielkopolskiej, ani tym bardziej jego koronacji.