Jelenia Góra

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Jelenia Góra, położona w śródgórskiej Kotlinie Jeleniogórskiej, nad rzeką Bóbr. Miasto otaczają od zachodu Góry Izerskie i Pogórze Izerskie, od północy Góry Kaczawskie, od wschodu Rudawy Janowickie, a od południa Karkonosze. Miasto było początkowo piastowskie, prawdopodobnie pierwszy gród założył tutaj Bolesław III Krzywousty w latach 1108–1112. Zachowało się jeleniogórskie grodzisko – obecnie Wzgórze Bolesława Krzywoustego, które stopniowo rozwinęło się w osadę targową. W połowie XIII wieku Bolesław II Rogatka osadził tutaj kolonistów niemieckich, ta osada dała początek dzisiejszej Jeleniej Górze.

Miasto rozwijało się pod panowaniem książąt jaworsko-świdnickich ze śląskiej linii dynastii Piastów. W okolicy rozwijało się górnictwo rud żelaza i hutnictwo szkła. W 1392 roku na mocy układu o dziedziczeniu Jelenia Góra przeszła pod panowanie czeskie. Od panujących w Czechach władców z dynastii Jagiellonów, Jelenia Góra otrzymała dużą samodzielność i prawo bicia własnej monety.

Prawdopodobnie już w XIV wieku miasto otaczały mury miejskie z trzema bramami oraz wieżami. Zachowały się fragmenty tych umocnień, czyli Brama Wojanowska z wieżą, resztki murów stanowiące elementy innych budynków oraz Baszty: Grodzka i Zamkowa. W 1527 roku, po śmierci króla Ludwika, ostatniego z dynastii Jagiellonów na tronie czeskim, miasto znalazło się w granicach monarchii Habsburgów. Jelenia Góra aż do II wojny światowej była pod panowaniem Niemiec, a następnie znalazła się w granicach Polski, w ramach Ziem Odzyskanych.

Obecnie Jelenia Góra pełna jest pięknie odrestaurowanych zabytków, do miasta zostały też przyłączone uzdrowisko Cieplice Śląskie-Zdrój, Sobieszów i Maciejowa.

Zwiedzanie Jeleniej Góry warto rozpocząć od Wzgórza Krzywoustego, z którym wiązane są początki miasta. Legenda mówi, że Bolesław Krzywousty, polując w okolicznych lasach, ujrzał na szczycie wzgórza pięknego jelenia. Postanowił założyć w tym miejscu gród obronny, który stał się zalążkiem osady.

Na wzgórzu stanął też zamek, o którym pierwsze wzmianki pojawiają się w XIII wieku. W XV wieku odparto w nim oblężenie Husytów, a w 1433 roku został rozebrany. W 1911 roku na szczycie wzgórza otwarto wieżę widokową, nazwaną cesarską, na cześć Cesarza Wilhelma I, która do dziś jest celem zwiedzających.

Ze wzgórza spacerem można zejść do centrum miasta, w kierunku Baszty Grodzkiej. Została zbudowana w XV wieku, jako jedna z 36 wież mających wzmocnić mury Jeleniej Góry. w XVII wieku została zaadaptowana do celów mieszkalnych. Funkcję tę pełniła nawet po II wojnie światowej, kiedy to mieściły się w niej mieszkania komunalne.

Od lat 70. XX wieku, znajdowały się tu siedziby instytucji związanych z kulturą, a od 2021 roku pełni funkcję obiektu noclegowego. Wejście do wieży zdobi barokowy portal z datą 1679 rok, który pochodzi z nieistniejącej obecnie kamienicy ulicy Grodzkiej, która prowadzi do dawnego rynku miejskiego.

Niedaleko Baszty Grodzkiej znajduje się kolejny zachowany element murów Jeleniej Góry – Wieża Zamkowa. Jest to fragment istniejącej w tym miejscu do XIX wieku bramy miejskiej broniącej wjazdu do miasta od strony zamku. Wzniesiona została w 1584 roku w miejscu poprzedniej budowli z XIV wieku, zniszczonej przez pożar. W murach wieży znajdują się niewielkie otwory w kształcie krzyża, które służyły do ostrzeliwania wroga. Budowla pełniła również rolę więzienia miejskiego.

Na placu Ratuszowym, w centralnym punkcie wznosi się klasycystyczny budynek ratusza, zbudowany w latach 1747–1749. W podziemiach zachowały się ślady wcześniejszej budowli gotyckiej i renesansowej.

Około 1910 roku ratusz został połączony z sąsiednimi kamienicami, zaadaptowanymi na potrzeby magistratu. W średniowieczu służyły one jako apteka, garkuchnia, ławy chlebowe etc. Dawniej, w jeleniogórskim ratuszu stał drewniany posąg Bolesława Krzywoustego w szatach królewskich.

Plac ratuszowy otoczony jest barokowymi kamieniczkami z podcieniami, które zamieszkiwali najbogatsi mieszczanie, czyli kupcy, rzemieślnicy i kramarze. W podcieniach kamienic znajdowały się kramy.

Od placu Ratuszowego, idąc ulicą Boczną, trafimy do najstarszego jeleniogórskiego kościoła – Bazyliki Świętych Erazma i Pankracego, patronów Jeleniej Góry. Została wybudowana już w XIV wieku, ale swój obecny kształt zawdzięcza przebudowie z XV i XVI wieku. Do dziś podziwiać można liczne gotyckie detale kamieniarskie, najlepiej zachowane w portalach i obramieniach okiennych.

W bazylice znajdują się też dwie kaplice grobowe. Wyposażenie kościoła pochodzi z epoki renesansu oraz baroku, z monumentalnym ołtarzem z XVIII wieku. Cenne są też organy, pochodzące z tego samego okresu co ołtarz, wykonane w warsztacie włoskiego organomistrza Adama Caspariniego.

Wychodząc z bazyliki i przechodząc niskim przejściem pod budynkiem parafialnym, trafimy do Bramy Wojanowskiej i Kaplicy Świętej Anny. Kaplica jest umieszczona wewnątrz średniowiecznej bastei, którą w 1514 roku gruntownie przebudowano. O pierwotnym przeznaczeniu budowli do dziś świadczą otwory strzelnicze widoczne w murach kaplicy.

W Jeleniej Górze znajduje się też piękna cerkiew prawosławna pw. świętych Piotra i Pawła. Zbudowana została w 1738 roku, na miejscu średniowiecznego kościoła, który spłonął w czasie wojny trzydziestoletniej. Cerkiew została wybudowana w stylu barokowym. Znajdujące się w świątyni ikony oraz ikonostas pochodzą z początku XX wieku, a przywiezione zostały tutaj ze zniszczonych w czasie II wojny światowej cerkwi z Lubelszczyzny. Współczesne freski są autorstwa Jerzego Nowosielskiego i Adama Stalony – Dobrzańskiego.

Jelenia Góra może też poszczycić się pięknym teatrem którego budowa rozpoczęła się w 1903 roku. Obecny teatr im. C. K. Norwida to budynek w stylu secesyjnym. W mieście warto też odwiedzić otwarte w 1914 roku Muzeum Karkonoskie. W czasie II wojny światowej jego bogate zbiory zostały w większości wywiezione do III Rzeszy Niemieckiej.

Dziś muzeum gromadzi eksponaty związane z historią, etnografią, rzemiosłem oraz sztuką regionu. Muzeum posiada największą w Polsce kolekcję szkła artystycznego, XVIII i XIX-wiecznego malarstwa na szkle, kolekcję wyrobów z cyny, a także ekspozycję etnograficzną.

Dla preferujących aktywny wypoczynek polecamy wyprawę do Borowego Jaru. To wyjątkowo atrakcyjny teren rekreacyjny, znajdujący się w północnej części Jeleniej Góry, wzdłuż rzeki Bóbr, w granicach Parku Krajobrazowego Doliny Bobru. Znajdują się tam niezwykle malownicze punkty widokowe, zabytki techniki oraz unikatowe formy krajobrazu.

Częścią Jeleniej Góry jest także uzdrowisko Cieplice Śląskie-Zdrój. O atrakcjach uzdrowiska można przeczytać tutaj.