Krzeszów

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Krzeszów to wieś położona w województwie dolnośląskim, na południe od Kamiennej Góry. Ta niepozorna na mapie wieś jest siedzibą jednego z najpiękniejszych barokowych zabytków w Polsce. W 1242 roku księżna Anna Przemyślidka, wdowa po Henryku Pobożnym, ufundowała w Krzeszowie klasztor benedyktynów sprowadzonych z czeskich Opatovic. Jej wnuk Bolko I Surowy, wówczas książę jaworski, w 1289 roku wykupił dobra klasztorne i w 1292 roku ufundował opactwo cystersów, którzy przybyli z Henrykowa.

Klasztor cieszył się poparciem kolejnych władców w księstwie świdnickim i szybko się bogacił. Dzięki nadaniom książęcym i prywatnym opactwo stało się jednym z największych posiadaczy ziemskich na Śląsku. Wzniesiono też kościół, który stał się miejscem spoczynku książąt świdnickich. Pochowani tu zostali m.in. Bolko I Surowy, Bernard świdnicki, Henryk I jaworski, Henryk II świdnicki, Bolko II Mały.

W czasie wojen husyckich i wojny trzydziestoletniej klasztor podupadł, jednak już na początku XVIII wieku nastąpił ponowny rozkwit. Opaci sprowadzali do Krzeszowa uznanych artystów: architektów, rzeźbiarzy i malarzy. Klasztor stał się w tym czasie ważnym ośrodkiem kulturalnym i artystycznym na Śląsku. Po trzeciej wojnie śląskiej w 1763 roku tereny klasztorne weszły w skład państwa pruskiego. W 1810 roku nastąpiła kasata klasztoru i przejęcie jego dóbr przez państwo.

W latach 1919–1940 w klasztorze rezydowali benedyktyni przesiedleni z klasztoru w Pradze, a 3 września 1940 roku klasztor przejęły władze III Rzeszy. Benedyktyni zostali zmuszeni do opuszczenia klasztoru. Od 5 października 1941 roku przetrzymywano tu Żydów śląskich przed ich wywiezieniem do obozu Theresienstadt. Po zakończeniu II wojny światowej wieś wraz budynkiem klasztoru znalazła się w granicach Polski. W 1946 roku objęły ss. benedyktynki ze Lwowa.

Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie jest nazywane „europejską perłą baroku”, w 2004 roku zostało uznane za pomnik historii. Cały kompleks składa się z kościoła klasztornego, klasztoru, ogrodu, kościoła bractwa św. Józefa, domu gościnnego opata oraz budynków pomocniczych. Część obiektów udostępniona jest dla zwiedzających.

W miejscu kościoła gotyckiego w latach 1690-1696 powstała wczesno barokowa świątynia, obecny kościół św. Józefa w Krzeszowie.

Wnętrze kościoła jest nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami i w całości pokryte, wraz z chórem i kaplicami bocznymi freskową dekoracją malarską autorstwa Michała Willmanna, najwybitniejszego malarza śląskiego baroku. Jest to unikalna kolekcja tego rodzaju malowideł i największy zbiór fresków w połnocnej Europie. Nazwiązują one tematycznie do dziejów Świętej Rodziny, przedstawiają przodków i krewnych Jezusa, Marii i Józefa. Tłem scen biblijnych jest oryginalny krajobraz śląski.

Kolejną barokową świątynią wchodzącą w skład dawnego opactwa cysterkiego jest Bazylika Kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krzeszowie. Kościół został zbudowany w latach 1728–1735, zaprojektowany przez architketów z kręgu Kiliana Ignaca Dientzenhofera, najwybitniejszego architekta czeskiego baroku. Fasada o dwu wieżach nakrytych miedzianymi hełmami o wysokości 68 m jest bogato zdobiona kolumnami, pilastrami i rzeźbami dłuta praskiego artysty Ferdynanda Brokoffa.

Warto zwrócić uwagę na rzeźby Mojżesza, świętych zakonu cysterskiego oraz na sceny z życia Matki Bożej. Nad nimi górują postacie symbolizujące przymioty Chrystusa: Admirabilis (Prawdziwy), Consiliarius (Rządzący), Deus (Bóg), Fortis (Mocny), Pater futuri seaculi (Ojciec przyszłego wieku) i Princeps pacis (Książę Pokoju). Całość fasady wieńczy imponująca grupa Trójcy Świętej.

Wnętrze kościoła jest w stylu rokoko, malowidła wewnątrz świątyni nawiązują tematycznie do przymiotów Chrystusa, które znalazły się na fasadzie budowli. Można tam znaleźć dzieła Michała Willmanna i Petra Jana Brandla.

W ołtarzu głównym znajduje się otoczony kultem obraz „Madonna z Dzieciątkiem” z I połowy XIII wieku. Jest to najstarszy obraz maryjny w Polsce, ufundowany prawdopodobnie przez fundatora klasztoru księcia Bolka I.

Do wschodniej ściany prezbiterium, w latach 1735-1747 zostało dobudowane mauzoleum Piastów. Jest to jedno z największych mauzoleów w Europie. Z rozebranego kościoła gotyckiego zostały tutaj przeniesione całopostaciowe tumby grobowe Bolka I i Bolka II. Są to jedyne średniowieczne elementy, reszta wyposażenia jest bogato zdobiona barokowymi stiukami i freskami. Z okresu baroku pochodzą też rzeźby żon pochowanych tu władców: Beatrycze i Agnieszki oraz namalowane na kopułach freski przedstawiające historię opactwa.

Krzeszów posiada też swoją kalwarię z 32 stacjami oraz 16 kaplicami. Droga krzyżowa ma długość 5km, rozpoczyna się i kończy w zespole klasztornym. Budowę kalwarii rozpoczęto w w latach 1672-1678, a pierwotnie drewniane kaplice zastąpiono murowanymi w latach 1703-1721.

Również okolice Krzeszowa kryją wiele ciekawych miejsc. Około 2 km na wschód od krzeszowskiego opactwa znajduje się góra św. Anny z wybudowanym na jej szczycie kościołem pod wezwaniem św. Anny. Na górę można dojść czerwonym szlakiem, przechodząc przez kamienny most z pomnikiem św. Jana Nepomucena oraz wyjątkowe kapliczki kolumnowe św. Anny.

Natomiast 2km w kierunku zachodnim od opactwa, u podnóża stoku Anielskiej Góry w Górach Kruczych, w sąsiedztwie potoku Cedron, znajduje się przysiółek Krzeszowa zwany Betlejem.

Szczególnie warty zobaczenia jest drewniany Letni Pawilon na wodzie, stojący pośrodku stawu z wodą mineralną. Wnętrze zdobią malowidła autorstwa prawdopodobnie Georga Wilhelma Neuhertza, odnoszące się do Starego Testamentu i treścią związane z wodą. Pawilon służył też jako kąpielisko, ze względu na lecznicze właściwości wód ze źródła i stawu.

Betlejem zostało założone w latach 1676-1680, przez opata krzeszowskiego Bernarda Rosę. Jako pierwszy obiekt wzniesiono kaplicę betlejemską, w której cystersi krzeszowscy tradycyjnie odprawiali pasterkę. Przy kaplicy powstała drewniana pustelnia.