Bydgoszcz

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Bydgoszcz jest największym miastem województwa kujawsko-pomorskiego. Położona nad rzeką Brdą, Kanałem Bydgoskim i Wisłą, która gwałtownie zwraca się na północ. Jest to tzw. Bydgoskie zakole Wisły. W wyniku spiętrzenia Brdy w centrum miasta istnieje Wyspa Młyńska, którą opływa rzeka Młynówka, a przecina urządzony w formie wodnej kaskady kanał Międzywodzie. Na terenie Bydgoszczy znajduje się ponadto około 50 zbiorników wodnych.

W Bydgoszczy znajduje się też duża liczba parków, w tym największy park miejski w Polsce – Leśny Park Kultury i Wypoczynku „Myślęcinek”. Na terenie miasta znajdują się też trzy ogrody botaniczne. Miasto otoczone jest też ze wszystkich stron lasami.

Nazwa miejscowości wywodzi się od słowiańskiego imienia Bydgost, a tereny te były zasiedlone na stałe od epoki brązu. Przez miasto przebiegał najprawdopodobniej szlak bursztynowy. Gród bydgoski, którego relikty są odkrywane, został wybudowany w 1038 roku. Na lewym brzegu Wisły znajdował się Wyszogród, grodzisko którego zdobycie przez Bolesława Krzywoustego w 1113 roku jest opisane w Kronice Galla Anonima.

Na początku XIV wieku w następstwie podziałów dzielnicowych na Kujawach powstało księstwo bydgosko-wyszogrodzkie. Kazimierz III Wielki wzniósł na wschód od Bydgoszczy zamek, w którym 24 czerwca 1410 roku Władysław Jagiełło zawarł rozejm z krzyżakami. Bydgoszcz znacznie wzbogaciła się na handlu spławnym, miasto było też ośrodkiem rzemiosła.

Na początku XVII wieku Bydgoszcz otoczona była od południa murem obronnym z czterema basztami i trzema bramami, a z pozostałych stron ciekami wodnymi: fosą miejską, zamkową, rzeką Brdą i Młynówką. W 1772 roku Bydgoszcz została zaanektowana przez państwo Pruskie w ramach I rozbioru Polski. W latach 1807–1815 miasto należało do Księstwa Warszawskiego.

Na początku XX wieku uważana była za miasto o charakterze niemieckim, nazywane „małym Berlinem” ze względu na podobieństwo architektoniczne i liczną zieleń. W granice Polski Bydgoszcz powróciła 20 stycznia 1920 roku, przejęta przez wojska wielkopolskie podczas Powstania wielkopolskiego, na mocy traktatu wersalskiego.

Po wybuchu II wojny światowej, 3 września 1939 roku doszło do walk jednostek polskich z niemieckimi dywersantami. Część z pojmanych Niemców rozstrzelano, a niemiecka propaganda nadała wydarzeniom nazwę „krwawa niedziela”. Po wkroczeniu Wehrmachtu Niemcy rozpoczęli represje na ludności polskiej w odwiecie za „krwawą niedzielę”. Odbyły się egzekucje i wywózki do obozów koncentracyjnych. Podczas okupacji Niemieckiej wyburzono wiele zabytkowych budynków aby przebudować miasto w stylu narodowosocjalistycznym.

Miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną 27 stycznia 1945 roku. MBP zorganizowało tu obozy pracy dla wrogów komunizmu, Bydgoszcz stała się też dużym ośrodkiem wojskowym i garnizonowym. Pozostało tak do dziś, ponieważ w Bydgoszczy znajduje się Centrum Szkolenia Sił Połączonych NATO i Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych.

Bogata historia miasta ma odzwierciedlenie w architekturze, jednak największym walorem Bydgoszczy są rzeki, kanały, bulwary oraz elewacja zabudowy od strony rzeki. W meandrach rzeki Brdy położone jest Stare Miasto, Wyspa Młyńska, Wenecja Bydgoska oraz Śródmieście z wielkomiejską zabudową secesyjną. Unikatowym zabytkiem jest najstarsza, czynna w Polsce sztuczna droga wodna, czyli wybudowany w 1774 roku Kanał Bydgoski z systemem śluz.

Długość Kanału Bydgoskiego wynosi 24,77 km, rozpoczyna się w bydgoskiej dzielnicy Okole. Różnicę poziomów reguluje sześć śluz wodnych, a cztery z nich znajdują się w obrębie Bydgoszczy. W latach 1910–1915 przebudowano kanał zmieniając jego bieg. Stara część zyskała nazwę Starego Kanału Bydgoskiego. Jest on wyłączony z ruchu, jednak otoczony parkiem stanowi atrakcję turystyczną miasta. Od maja do września po Brdzie w Bydgoszczy kursuje tramwaj wodny. Rejsy zaczynają i kończą się na Rybim Rynku. Jest to doskonała alternatywa do zwiedzania miasta.

Pomiędzy głównym nurtem rzeki Brdy a jej odnogą Młynówką, na zachód od Starego Rynku i centrum miasta, położona jest Wyspa Młyńska. Jest to jeden z najpiękniejszych zakątków Bydgoszczy. Wyspę przecinają dwa kanały, a połączona jest z otaczającym ją terenem trzema mostkami dla pieszych i jednym mostem drogowym. W pobliżu nabrzeża znajduje się plaża miejska o powierzchni 700 m² z piaskiem morskim pochodzącym z Międzyzdrojów.

W części wschodniej znajdują się obiekty Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego. W Białym Spichrzu można zobaczyć zbiory archeologiczne, w jednej z kamienic znajduje się Europejskie Centrum Pieniądza z wystawą dotyczącą mennicy bydgoskiej oraz pieniądza w Europie.

Przez obszar Wyspy Młyńskiej przebiega 18. południk, co zostało upamiętnione niewielkim pomnikiem, stojącym przed Białym Spichrzem.  Natomiast we wnętrzach Czerwonego Spichrza mieści się Galeria Sztuki Nowoczesnej. W centralnej części Wyspy mieści się tzw. Dom Leona Wyczółkowskiego z wystawą obejmującą dorobek artysty.

Wyspa Młyńska charakteryzuje się ciekawą zabudową. Już w średniowieczu powstały młyny królewskie napędzane nurtem rzeki Młynówki. Poza młynami zbożowymi zbudowano również młyny słodowe i sukiennicze. W 1594 roku na Wyspie Wschodniej założono mennicę, na której fundamentach powstały w XIX wieku budynki mieszkalne. W 1789 roku na gotyckich piwnicach poprzedników powstał szachulcowy Biały Spichlerz, który stoi do dziś. W XIX wieku owstał duży kompleks młyński, dzisiaj zwany młynami Rothera.

Obok młynów Rothera znajduje się przystań jachtowa i hotel, przeznaczona dla korzystających z międzynarodowej drogi wodnej E-70. Odnowione młyny służą obecnie popularyzacji nauki, lokalnemu dziedzictwu i branżom kreatywnym. Powstaje w nich Centrum Wiedzy o Mózgu oraz stała wystawa „Węzły” poświęcona Bydgoszczy i jej nierozerwalnym związkiem z Węzłem Wodnym.

Jednym z najbardziej urokliwych zakątków Wyspy Młyńskiej jest tzw. Wenecja Bydgoska. Jest to ciąg kamienic zbudowany bezpośrednio nad rzeką Młynówką. Budynki zachowane z końca XIX wieku są w swoim pierwotnym stanie i przechodzą stopniowe prace renowacyjne. W 2006 roku Wenecja Bydgoska była tłem filmu dla dzieci „Magiczne drzewo” w reżyserii Andrzeja Maleszki.

Z Wyspy Młyńskiej, przechodząc mostem Jana Kiepury, znajdziemy się przed budynkiem Opery Nova. Z tarasu otaczającego gmach Opery rozpościera się widok na bydgoską katedrę, spichrze, młyny Rothera, Międzywodzie i Wyspę Młyńską.

Budowę rozpoczęto w 1973 roku i miała zostać zakończona 1982 roku, jednak kryzys gospodarczy w latach 80. i obcięcie funduszy państwowych przeznaczanych na kulturę opóźniało ukończenie budynku. Gmach stał się symbolem „wiecznej inwestycji” i niewielu wierzyło w jego ukończenie.

Po zapewnieniu środków z Narodowego Funduszu Rozwoju Kultury prace przyśpieszono, jednak do 1994 roku budynek wciąż był nieukończony. Dopiero I Bydgoski Festiwal Operowy, zorganizowany w surowych wnętrzach budynku Opery zwrócił uwagę na bydgoską scenę operową i niedokończoną inwestycję. Inwestycja realizowana już jako Budowa Opery Nova w Bydgoszczy zyskała nowoczesne rozwiązania architektoniczne, nowe technologie, materiały i technikę teatralną. Wyrazem tego stał się ostateczny, ciekawy kształt nowego gmachu i jego nowoczesne wnętrze. Budynek uroczyście oddano do użytku 21 października 2006 roku.

Najstarszą częścią Bydgoszczy jest Stare Miasto. Obejmuje obszar trzech dawnych wysp, a jego centrum stanowi Stary Rynek. Bygdoskie Stare Miasto położone jest malowniczo nad rzeką Brdą, Młynówką i kanałem Międzywodzie. Charakteryzuje się dużą liczbą bularów i budynków położonych bezpośrednio nad wodą. Stare Miasto otoczone było murami obronnymi, których fragmenty można wciąż zobaczyć.

Wszystkie fragmenty murów znajdują się przy ulicy pod Blankami. Pierwszy fragment o długości około 26 metrów jest najstarszy. Zachowała się też przy nim mała cylindryczna baszta. Drugi z zachowanych fragmentów murów obronnych ma długość około 33 metrów. Po wewnętrznej stronie muru znajduje się skansen architektoniczny, gdzie pod pleksiglasową kopułą można obejrzeć fragment fortyfikacji miejskich odsłoniętych podczas badań w 1996 roku. Trzeci, najlepiej zachowany odcinek, pochodzi z XVII wieku.

Ceglane mury Starego Miasta zaczęto budować w I połowie XV wieku, a ukończenie pełnego obwodu obronnego przypada na przełom XV i XVI wieku. budowla otaczała miasto jedynie od południa, gdyż z pozostałych stron obronę stanowiły cieki wodne: Fosa zamkowa, Brda, Młynówka i rozlewiska Wyspy Młyńskiej. Od wschodu Bydgoszcz osłaniał nieistniejący już zamek z własnym systemem fortyfikacji.

Jedną z najstarszych budowli jest gotycka katedra św. Marcina i Mikołaja. Zawiera dwa czczone i koronowane wizerunki maryjne: obraz Matki Bożej Pięknej Miłości w ołtarzu głównym oraz obraz Matki Bożej Szkaplerznej w ołtarzu nawy północnej. Wnętrze świątyni posiada barokowy wystrój, a jego ozdobą jest siedem barokowych ołtarzy.

Najważniejszym zabytkiem sztuki, a zarazem obiektem obdarzonym szczególnym kultem religijnym jest obraz z ołtarza głównego Madonna z Różą, czyli obraz Matki Bożej Pięknej Miłości. Jest to obraz pochodzący z okresu późnego gotyku. Przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem, która trzyma małą różę. Niemal identyczny wizerunek Madonny znajduje się w słynnej katedrze św. Stefana we Wiedniu.

Ciekawostkę stanowi niewielki orzełek w koronie, który znajduje się na koszu rynny przy południowej ścianie katedry. Podczas II wojny światowej i okupacji niemieckiej był to jedyny wizerunek orła w koronie, przeoczony przez Niemców. Przychodzili tutaj mieszkańcy miasta, a zwłaszcza młodzi ludzie, aby potajemnie oddawać honory godłu Polski.

W Bydgoszczy odnajdziemy też wiele ciekawych muzeów, te wspomniane wcześniej, znajdujące się na Wyspie Młyńskiej, ale także jedno z najciekawszych w Polsce – Expolseum, czyli Centrum Techniki Wojennej DAG Fabrik Bromberg. Znajduje się ono na obszarze jednego z największych przedsiębiorstw zbrojeniowych III Rzeszy wzniesionego na okupowanych ziemiach polskich. Założycielem koncernu DAG był Alfred Nobel.

Ekspozycje muzeum prezentują historię koncernu, fabryki DAG Bromberg, wojskowości, uzbrojenia, materiałów wybuchowych, a także pracy przymusowej na terenach III Rzeszy, ruchu oporu, konspiracji i sabotażu. Muzeum położone jest w Puszczy Bydgoskiej, ok. 6 kilometrów od centrum miasta. Mieści się w ośmiu zaadaptowanych budynkach strefy produkcji nitrogliceryny połączonych tunelami. Jest to ok. 1% powierzchni dawnej fabryki.

Budowę fabryki Niemcy rozpoczęli już jesienią 1939 roku, rękoma robotników przymusowych. Do końca 1944 roku powstało ponad 1000 budynków, 400 km dróg i 40 km torów kolejowych. Szacuje się, że w fabryce pracowało 30–40 tys. robotników. Ponad 50% stanowili Polacy, resztę Niemcy oraz jeńcy wojenni. W fabryce produkowano m.in. trotyl, nitroglicerynę i proch bezdymny, zaspokajając 1/5 zapotrzebowania armii niemieckiej na froncie wschodnim.

Muzeum robi ogromne wrażenie, zwłaszcza doskonale zachowane budynki. Można w nich zobaczyć unikatowe fotografie i filmy propagandowe ukazujące pracę w zakładach DAG oraz innych przedsiębiorstwach zbrojeniowych III Rzeszy. Ciekawe są też materiały przedstawiające działalność konspiracyjno-sabotażową polskich robotników przymusowych oraz wystawa poświęcona działalności Armii Czerwonej na ziemiach polskich. Na ścianach budynków można też zobaczyć oryginalne rysunki i napisy pozostawione przez jeńców wojennych i żołnierzy sowieckich.

Unkatowe jest też Muzeum Mydła i Historii Brudu, które mieści się w w trzech kamienicach położonych w północnej pierzei ulicy Długiej, na terenie Starego Miasta w Bydgoszczy. Jest to muzeum prywatne. Prezentuje eksponaty i akcesoria związane z utrzymywaniem higieny przez człowieka, a w szczególności historię produkcji i używania mydła od czasów starożytnych po współczesne. W muzeum można też samemu wyrobić mydło z wybranym zapachem, kolorem i formą.