Konferencja w Wersalu
Konferencja w Wersalu – konferencja pokojowa, zorganizowana w Paryżu po zakończeniu I wojny światowej, trwająca od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 roku. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw. Oficjalnym reprezentantem rządu RP był Komitet Narodowy Polski na czele z Ignacym Paderewskim i Romanem Dmowskim. Jednak najważniejszą rolę podczas konferencji odegrała „wielka trójka”: Clemenceau, Lloyd George i Wilson. Prezydent USA najbardziej zainteresowany był urzeczywistnieniem idei Ligi Narodów. Premier Wielkiej Brytanii i premier Republiki Francuskiej głęboko różnili się w sprawach dotyczących stosunku do Niemiec i wielu istotnych kwestiach powojennego porządku europejskiego.
Jeszcze przed otwarciem konferencji, w listopadzie 1918 roku, marszałek Foch domagał się wytyczenia granicy na Renie. W lutym 1919 roku Andre Tardieu, bliski współpracownik premiera Clemenceau przedstawił przywódcom konferencji oficjalne memorandum francuskie, wzywające do ustalenie granicy wzdłuż tej rzeki i przekształcenie obszarów na zachód od rzeki w „strefę bezpieczeństwa”. 25 marca 1919 roku swoje memorandum przedstawił Lloyd George. Apelował w nim, żeby nie narzucać Niemcom zbyt surowych warunków pokoju, ponieważ może to doprowadzić do przyszłej wojny. Ostrzegał również, że zdesperowani Niemcy mogą się zwrócić w stronę bolszewizmu i połączyć z Rosją.
Równie ostre spory na linii Paryż-Londyn były toczone w sprawie Saary. Francja przywiązywała szczególne znaczenie do tego niezwykle uprzemysłowionego i bogatego w węgiel okręgu. Clemenceau uważał, że bogactwa tego terenu zdecydowanie znajdują się Francji, choćby jako odszkodowanie za systematycznie i celowo niszczone przez Niemców w czasie wojny kopalnie francuskie. Przeciwny takiemu stanowisku był Wilson, natomiast stworzenie autonomicznego państwa Saary pod nadzorem międzynarodowym proponował premier brytyjski. Ostatecznie suwerenność Niemiec nad tym okręgiem miała być zawieszona na 15 lat, po którym o jego dalszym losie miał zadecydować plebiscyt.
Równie sporną kwestią na konferencji paryskiej była sprawa granicy polsko-niemieckiej, poruszona po raz pierwszy 22 stycznia 1919 roku.
Kolejną kwestią podjętą na konferencji było stworzenie Ligi Narodów i umiejscowienie tej organizacji w strukturze stosunków międzynarodowych. 13 grudnia 1918 roku prezydent Wilson przybył do Europy z szczegółową koncepcją Ligi Narodów, opartą na swoich 14 punktach oraz materiale przygotowanym przez swojego przyjaciela płk. House’a. Podczas obrad przyjęto, że „Liga Narodów będzie tworzyła integralną część generalnego traktatu pokoju”. Ostatecznie na czele Komisji Ligi Narodów stanął sam prezydent Wilson, przenosząc prace do swojej siedziby w hotelu Crillon (stąd nazwa: Komisja Hotelu Crillon). Komisja składała się z przedstawicieli 14 państw, w tym Polski, którą reprezentował Roman Dmowski.
W czasie konferencji podpisano traktat wersalski – główny układ pokojowy kończący I wojnę światową, podpisany przez Niemcy i państwa Ententy 28 czerwca 1919. Został ratyfikowany 10 stycznia 1920 roku i z tą datą wszedł w życie. Traktat ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie oraz wprowadził nowy ład polityczny. Na konferencji podpisany został również tzw. Mały traktat wersalski. W czasie konferencji w Wersalu podpisano też ważny dla Polski rozejm w Trewirze.
Opracowane na podstawie:
W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych