Wałbrzych

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Miasto Wałbrzych, połóżone jest w województwie dolnośląskim, nad rzeką Pełcznicą. Leży na Pogórzu Zachodniosudeckim i Sudetach Środkowych w pasmie Gór Wałbrzyskich. Znane jest jako ważny ośrodek przemysłowy. W Wałbrzychu działały trzy duże kopalnie węgla kamiennego, pod miastem wydrążono aż 254 km tuneli. Ostatnią kopalnię w Wałbrzychu nich zamknięto w połowie lat 90., a miasto znalazło się w kryzysie. Utworzono tutaj specjalną strefę ekonomiczną, która pozwoliła na nowe inwestycje, a historię przemysłową Wałbrzycha wykorzystano do rozwoju turystyki.

Na terenie zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego „Julia”, otwarte zostało Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia, wpisane w 2015 roku na listę Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. Na terenie Centrum znajduje się rozbudowane Muzeum Przemysłu i Techniki. Do zwiedzania udostępniona jest więszość obiektów należących do byłej kopalni. Do dziś przetrwały murowane basztowe wieże wyciągowe szybów „Julius” i „Ida”, swoim wyglądem nawiązujące do dawnych wież obronnych.

Jednym z najciekawszych obiektów należących do Muzeum jest sztolnia zwana „Lisią”, która była wypełniona wodą do wysokości 1 metra, a transport węgla odbywał się łodziami. Była to pierwsza na kontynencie europejskim podziemna sztolnia przystosowana do takiego transportu węgla. Jej drążenie rozpoczęto w 1791 roku i od począku jej istnienia była udostęniana turystom. Obecnie ze względów bezpieczeństwa nie jest ona dostępna do zwiedzania, jednak w Muzeum znajduje się bardzo szczegółowa makieta Lisiej Sztolni.

Obok Muzeum Przemysłu i Techniki, na terenie Starej Kopalni działa m.in. Galeria Sztuki Współczesnej i Centrum Ceramiki Unikatowej. W Wałbrzychu produkowano wyroby porcelanowe na światową skalę. Od 1820 roku założona została fabryka wyrobów kamionkowych Rauscha, a w 1829 roku fabryka porcelany Hayna. Dały one początek utworzonej w 1831 roku i działającej do dziś fabryce Porcelany Krzysztof.

Bogate zbiory porcelany śląskiej i starannie wyselekcjonowaną kolekcję porcelany z najważniejszych wytwórni europejskich można zobaczyć w Muzeum Porcelany w Wałbrzychu. Siedzibą Muzeum jest rezprezentacyjny budynek Pałacu Albertich.

W muzeum prezentowana jest także kolekcja polskiego malarstwa współczesnego, z dziełami takich artystów, jak Jerzy Duda-Gracz, Franciszek Starowieyski, Zdzisław Beksiński i Jerzy Nowosielski.

W centrum Wałbrzycha warto też zobaczyć Plac Magistracki z pięknym neogotyckim ratuszem, a także Rynek otoczony przez odrestaurowane barokowe i klasycystyczne kamienice z XVIII i XIX wieku. W „Kamienicy pod czterema Atlantami” znajduje się obecnie biblioteka, w przeszłości była tam winiarnia, w której gościł Johann Wolfgang von Goethe.

Obok Rynku znajduje się najstarszy kościół Wałbrzycha, Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej, z którym związana jest legenda o powstaniu miasta. Kaplicę na wzgórzu z figurą Matki Boskiej miał wznieść rycerz za uratowanie życia, a z tyłu znajdowało się cudowne źródełko, którego woda leczyła szczególnie problemy ze wzrokiem. Wokół drewnianego kościoła powstała osada, która dała początek miastu.

Wałbrzych pełen jest tajemniczych miejsc i legend. Jednym z takich obiektów jest nazistowskie Mauzoleum Totenburg, co oznacza „martwy gród”. Położone jest na północnym zboczu Niedźwiadków, wzniesione zostało w latach 1935 – 1938 i poświęcone poległym w I wojnie światowej mieszkańcom Dolnego Śląska oraz ponad 20 nazistom, którzy zginęli podczas pełnienia obowiązków.

Kiedy Wałbrzych był miastem niemieckim, Mauzoleum było miejscem kultywowania faszystowskich idei. Jest to jedyny tego typu ocalały obiekt w Europie.

Najbardziej popularną, związaną również z III Rzeszą legendą, jest z pewnością historia Złotego Pociągu, dzięki której Wałbrzych stał się miastem chętniej odwiedzanym przez turystów. Złoty Pociąg miał należeć do nazistowskich Niemiec i między listopadem 1944 a końcem stycznia 1945 roku miał wyruszyć z Wrocławia w kierunku Wałbrzycha, jednak na dworzec w Wałbrzychu nigdy nie dotarł. W pociągu podobno znajdowały się złoto, kosztowności i dzieła sztuki zrabowane przez Niemców w Polsce i Związku Sowieckim czy też tajne archiwa III Rzeszy.

Skarby te miały być wywiezione do nieznanej kryjówki prawdopodobnie w okolicach Gór Sowich lub Karkonoszy. Choć istnienie Złotego Pociągu nie zostało potwierdzone, to wciąż trwają jego liczne poszukiwania. Według jednej z wersji legendy pociąg został ukryty w niedokończonym kompleksie Riese, składającym się z sieci podziemnych tuneli pośpiesznie budowanych przez Niemców pod koniec II wojny światowej. Prawdopodobnie planowano w nim utworzenie nowej kwatery głównej Adolfa Hitlera na zamku Książ.

Zamek Książ jest trzecim co do wielkości zamkiem w Polsce, znajduje się wałbrzyskiej dzielnicy Książ na Pogórzu Wałbrzyskim, będącą częścią Książańskiego Parku Krajobrazowego. Zamek został wzniesiony w miejscu pierwotnej warowni z XIII w. wzniesionej przez piastowskiego księcia Bolka I. W 1509 roku zamek i otaczające go tereny zostały przekazane w zastaw Konradowi von Hochberg.

Ostatnią z rodziny Hochbergów na zamku była Maria Hochberg von Pless, zmuszona w 1940 roku do opuszczenia zamku, który przejęły władze niemieckiej III Rzeszy. Od 1941 roku, organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater Adolfa Hitlera.

Na potrzeby prowadzonych przez więźniów prac stworzono tu filię obozu koncentracyjnego, Groß-Rosen. W czasie przebudowy zniszczono większość zabytkowego wystroju wnętrza zamku, a pod nim wydrążono tunele i podziemny schron oraz szyb windowy o głębokości 40 metrów.

Według niektórych badaczy pod obiektem powstał podziemny kompleks, mający służyć jako fabryka sprzętu wojskowego, depozyt cennych przedmiotów oraz tajnych dokumentów, a także miejsce badań nad bronią atomową. W latach 1945–1946 w zamku stacjonowały wojska sowieckie, które stale dewastowały zamek Książ i rozkradły m.in. zbiory zamkowej biblioteki.

Kompleksowy remont zamku rozpoczął się dopiero w 1974 roku. Po upadku PRL właścicielem zamku została gmina Wałbrzych, udało się odzyskać część dzieł sztuki z kolekcji Jana Henryka XV von Hochberga i jego żony księżnej Daisy. Obecnie pięknie zrestaurowany Zamek Książ jest z pewnością jedną z największych atrakcji województwa dolnośląskiego. W tunelach wydrążonych podczas II wojny światowej znajduje się „Podziemna Trasa Turystyczna”, a odbywający się co roku „Festiwal Kwiatów i Sztuki” przyciąga nawet 100 tysięcy osób.

Zobacz więcej: Zamek Książ.

W pobliżu Zamku Książ znajduje się też najstarsza w Polsce Palmiarnia zbudowana w latach 1911 – 1914 przez Jana Henryka XV Hochberga dla swojej żony. Palmiarnia imponuje rozmiarami, jej kopuła ma 15 metrów wysokości, a ściany zostały wyłożone lawą pochodzącą z sycylijskiego wulkanu Etna. Na ok. 1900m2 powierzchni można podziwiać około 80 gatunków roślin z całego świata, w tym sprowadzone przez Jana Henryka XV Hochberga ponad 120-letnie palmy daktylowe.

Natomiast w kompleksie obiektów Stado Ogierów Książ znajduje się znany ośrodek hodowli koni zarodowych rasy śląskiej i półkrwi angielskiej. Szczególnie interesujące są: powozownia oraz kryta ujeżdżalnia o pow. 800 m2, zbudowana w całości z drewna modrzewiowego, którą zalicza się do najpiękniejszych w Europie. Odbywają się tutaj imprezy sportowe o randze międzynarodowej.

Wałbrzych kojarzony jest z przemysłem, a jednak jest to jedno z najbardziej zielonych miast w Polsce, gdzie aż 30% powierzchni to tereny zielone. W Wałbrzychu znajduje się 7 parków miejskich, oraz 2 parki krajobrazowe. Najwyższym wzniesieniem miasta, ale także najwyższym szczytem Gór Wałbrzyskich jest Borowa o wysokości 853 m n.p.m.

Z ustawionej na szczycie wieży widokowej podziwiać można nie tylko panoramę Wałbrzycha, ale także Jedlinę-Zdrój, Masyw Ślęży, Góry Sowie, Karkonosze oraz inne wzniesienia Gór Wałbrzyskich.

Zobacz więcej: Góry Wałbrzyskie.

Przy jednym ze szlaków, wiodących z dzielnicy Podgórze można też zobaczyć ruiny Zamku Nowy Dwór. Przyjmuje się, że zamek został wzniesiony przez księcia świdnickiego Bolka I na początku XIV wieku bądź przez Bolka II Małego w drugiej połowie XIV wieku. Ostatnimi właścicielami zamku była rodzina Czettritz, która w XVII wieku przeniosła się do nowej rezydencji Zamku Wałbrzych, obecnie Pałac Czettritzów.

Pałac początkowo zwany był Zamkiem Wałbrzych, wybudowany został w latach 1606 – 1628 przez rodzinę von Czettritz. W 1738 roku pałac został kupiony przez Konrada Maksymiliana Hochberga. Pałac jest położony na terenie parku, na którego terenie znajdują się dwie wille. W starszej z nich, wybudowanej w 1905 roku, kiedy Zamek Książ został przejęty przez III Rzeszę niemiecką, zamieszkała księżna Daisy, ciotka Winstona Churchilla. Obecnie na dziedzińcu pałacu Czettirtzów znajduje się postument upamiętniający księżną.

Wałbrzych jest też miastem niezwykle ciekawym dla wielbicieli kolei. Ze względu na położenie miasta, interesujący jest sposób w jaki położono tutaj tory kolejowe. Niewiele torów położonych jest w linii prostej, ich położenie wymagało budowy wiaduktów i tuneli, które są kosztowne w budowie, starano się więc tory ułożyć w ten sposób aby uniknąć dodatkowych budowli.

Innym przypadkiem jest nadal czynna linia kolejowa nr 286, która łączy Wałbrzych z Kłodzkiem. Licząca 52km długości trasa, jest najbardziej malowniczą w Polsce. Tę trasę starano się wytyczyć jak nakrócej, znajdują się więc na niej 3 tunele, 9 stalowych mostów oraz 45 wiaduktów.

Z okien pociągu można podziwiać górskie krajobrazy. Stacje funkcjonujące na trasie to obecnie Wałbrzych Główny, Jedlina Górna, Jedlina Zdrój, Głuszyca, Głuszyca Górna, Bratnica, Świerki Dolne, Ludwikowice Kłodzkie, Zdrojowisko, Nowa Ruda Przedmieście, Nowa Ruda, Ścinawka Średnia, Gorzanów Kłodzki, Bierkowice i stacja końcowa Kłodzko Główne.