Zajączkowski Czesław

Czesław Zajączkowski ps. „Ragner” – ur. 1916 r. w Wilnie, zm. 3 grudnia 1944 r., przedwojenny urzędnik z Lidy, oficer AK, Żołnierz Wyklęty. W konspiracji był szefem łączności obwodu AK Lida w Okręgu Nowogródzkim. W lutym 1943 roku uzyskał zezwolenie od komendanta okręgu na utworzenie oddziału partyzanckiego. Rozpoczął od 4-osobowego patrolu samoobrony, którego zadaniem była ochrona miejscowej ludności przed napadami partyzantki sowieckiej.

Oddział otrzymał nazwę OP (oddział partyzancki) 312. W drugiej dekadzie lipca 1943 roku zgrupowanie zagrożone niemiecką akcją antypartyzancką wycofało się na północ pod Wilno, a następnie do Puszczy Rudnickiej, staczając podczas przemarszu szereg walk i potyczek z oddziałami niemieckimi i sowieckimi.W lutym 1944 roku jego oddział liczył już 300 osób.

Walczył zarówno z armią niemiecką, jak i z partyzantką sowiecką, tym samym powstrzymując jej napór na linii Niemna. Największą operacją wojskową, w której uczestniczył batalion Czesława Zajączkowskiego w pierwszej połowie 1944 roku była bitwa ze zgrupowaniem sowieckim pod Olchówką 18 maja. W wyniku walk oddziały AK straciły 23 zabitych.

W trakcie wymarszu na Wilno aby wziąć udział w operacji Ostra Brama, jego batalion został otoczony przez frontowe jednostki sowieckie. Po rozbrojeniu oddziałów AK wrócił wraz z kilkoma partyzantami na tereny Lidy. W sierpniu 1944 roku nawiązał z nim kontakt nowy komendant Podokręgu Nowogródek mjr Maciej Kalenkiewicz, nakazując mu, by wznowił działania partyzanckie jako dowódca Zgrupowania Południowego.

Pomimo represji ze strony okupanta sowieckiego, Czesław Zajączkowski prowadził akcję organizacyjną i wojskową. W pierwszej kolejności likwidowano agentów NKWD, aktywistów komunistycznych, atakowano mniejsze placówki sowieckie. Jesienią 1944 roku dowodzone przez ppor. „Ragnera” siły partyzanckie i konspiracyjne Zgrupowania Południe były najpoważniejszym przeciwnikiem okupacyjnych władz sowieckich na Nowogródczyźnie.

Według raportów sowieckich miały one przeprowadzić 86 „aktów terrorystycznych”, 6 dywersji i 24 „inne napady zbrojne”. Zajączkowski nazywany był przez Sowietów „czortem w okularach”. Do likwidacji jego oddziału NKWD wyznaczyło 1410 ludzi. 3 grudnia 1944 roku trzy pierścienie żołnierzy NKWD otoczyły jego niespełna 30-osobowy oddział. W potyczce zginęło 7 partyzantów, w tym Czesław Zajączkowski. Reszta oddziału przebiła się z okrążenia. Miejsce pochówku jego ciała pozostało nieznane.