Struktura Armii Krajowej

[ Armia Krajowa – strona informacyjna ]

[ Akcja Kutschera ] [ Akcja Burza ] [ Cichociemni ] [ Dowództwo ] [ Filmy ] [ Hymn AK ] [ Książki ] [ Muzyka ]
[ Partyzanci ] [ Powstanie warszawskie ] [ Propaganda ] [ Przysięga AK ] [ Sabotaż i dywersja ]
[ Struktura ] [ Wykłady ] [ Wywiad ] [ Uzbrojenie ]

Pierwszym dowódcą Armii Krajowej po jej przekształceniu z ZWZ 14 lutego 1942 roku, został generał Stefan Rowecki, który obejmował to stanowisko do aresztowania przez Gestapo 30 czerwca 1943 roku. Jego następcą został awansowany na generała Tadeusz Bór-Komorowski, którego po upadku Powstania warszawskiego 3 października 1944 roku, zastąpił generał Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek”. Był to ostatni Komendant AK. Gdy Armia Czerwona zajęła ziemie zachodnie Rzeczpospolitej, na podstawie decyzji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej rozkazem z dnia 19 stycznia 1945 roku, Leopold Okulicki rozwiązał Armię Krajową. Zobacz więcej w dziale dowództwo Armii Krajowej.

Stojący na czele AK Komendant Główny podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz był w zależności politycznej od Delegata Rządu. Do pomocy miał szefa sztabu, którym początkowo był płk dypl. Janusz Albrecht, a po jego aresztowaniu przez Gestapo, a następnie samobójczej śmierci, szefem sztabu AK został gen. Tadeusz Pełczyński, który od lipca 1943 roku był też zastępcą Komendanta Głównego.

Komenda Główna AK składała się z 31 jednostek sztabowych, z których najważniejszymi były:

– Oddział I Organizacyjny, który zajmował się planowaniem i organizacją działań, sprawami personalnymi, utrzymaniem łączności konspiracyjnej z obozami jenieckimi i skupiskami Polaków na terenie Rzeszy, którzy zostali wywiezieni na roboty przymusowe. Oddziałowi podlegały m.in.: Centralne Biuro Legalizacyjne, Wojskowa Służba Kobiet oraz Szefostwo Służby Sprawiedliwości i Duszpasterstwo. Szefami byli: płk Antoni Sanojca do lipca 1944 roku, a następnie ppłk Franciszek Wawrzyniec Kamiński.

– Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy, który zajmował się sprawami bezpieczeństwa, wywiadu ofensywnego, kontrwywiadu, legalizacji i łączności. Szefami byli ppłk Marian Drobik do grudnia 1943 roku, płk Kazimierz Iranek-Osmecki do października 1944 roku, następnie ppłk Bohdan Zieliński. Zobacz więcej na temat wywiadu AK.

– Oddział III Operacyjno-Szkoleniowy, który planował i przygotowywał działania związane z walką zbrojną i przyszłym powstaniem ogólnonarodowym oraz koordynował pracę inspektorów poszczególnych rodzajów broni. Szefami byli do maja 1944 roku gen. Stanisław Tatar, płk Józef Szostak  do października 1944 roku, następnie ppłk Jan Kamieński.

– Odział IV Kwatermistrzostwa, który koordynował prace służb uzbrojenia, intendentury, sanitarnej, geograficznej i weterynaryjnej, a także kierował produkcją konspiracyjną. Oddziałowi podlegała Służba Ochrony Powstania. Szefami byli: płk Adam Świtalski do października 1944 roku, następnie płk Zygmunt Miłkowski.

– Oddział V Łączności Operacyjnej, który zajmował się sprawami łączności operacyjno-technicznej, w tym także produkcją sprzętu, planowaniem i odbiorem zrzutów, opieką nad żołnierzami wojsk sprzymierzonych i służbą kurierską. Szefem był płk Kazimierz Pluta-Czachowski.

– Oddział VI Biuro Informacji i Propagandy, który kierował całokształtem działalności propagandowej. Szefowie: płk Jan Rzepecki do października 1944 roku, a następnie kpt. Kazimierz Moczarski. Zobacz więcej o propagandzie AK.

– Oddział VII Finansów i Kontroli, który zajmował się kontrolą gospodarki finansowej i zaopatrzenia finansowego oraz organizowaniem lokali konspiracyjnych. Szefami byli pułkownik Stanisław Thun do sierpnia 1944 roku, a następnie mjr Edward Lubowiecki.

– Komenda Kedywu, która przygotowywała i przeprowadzała akcje bojowo-dywersyjne i specjalne. Szefami byli gen. August Emil Fieldorf „Nil” do marca 1944 roku, a następnie podpułkownik Jan Mazurkiewicz. Zobacz: sabotaż i dywersja AK.

– Szefostwo Biur Wojskowych „Teczka”, którego zadaniem było przygotowanie administracji państwowej i policji w czasie powszechnego powstania. Był to osobisty projekt gen. Stefana Roweckiego, w jego ramach zostało zorganizowanych 15 000 przyszłych urzędników. Szefem był były starosta Ludwik Muzyczka. Po aresztowaniu gen. Stefana Roweckiego Szefostwo Biur Wojskowych zostało scalone z administracją zorganizowaną przez Delegaturę Rządu. Jedynie kolej, poczta i telegraf oraz zakłady przemysłu wojennego pozostały w zarządzie wojskowym.

Kraj został podzielony od 1944 roku na cztery obszary:

– lwowski
– białostocki (zlikwidowany 24.03.1944 roku)
– warszawski
– zachodni

Obszary podzielone były na okręgi pokrywające się z powiatami:

Obszar lwowski

– Okręg Lwów
– Okręg Stanisławów
– Okręg Tarnopol
– Okręg Wołyń

– Obszar białostocki:

– Okręg Białystok
– Okręg Nowogródek
– Okręg Polesie

Obszar warszawski z podokręgami: prawobrzeżnym, lewobrzeżnym i Mazowsze

Obszar zachodni:

– Okręg Pomorze
– Okręg Poznań

Samodzielne okręgi:

– Okręg Kraków
– Okręg Lublin
– Okręg Łódź
– Okręg Radom-Kielce
– Okręg Śląsk
– Okręg Warszawa-Miasto
– Okręg Wilno

Okręgi podzielone były na obwody, które pokrywały się z powiatami, a te z kolei podzielone były na placówki odpowiadające gminom. Na czele każdego stali komendanci, posiadający do szczebla obwodu własne sztaby. Najniższą jednostką był pluton, który składał się z trzech drużyn, posiadających trzy sekcje wojskowe po pięciu żołnierzy na czele z dowódcą plutonu. Plutony łączyły się w kompanie, a te z kolei w baony.

Od początku swego powstania AK była organizacją masową, która zwiększała swoje szeregi przez werbunek ochotników, a także przez akcję scaleniową z innymi organizacjami, która została rozpoczęta przez ZWZ. W latach 1940-1944 do AK przystąpiły: Tajna Armia Polska, Polska Organizacja Zbrojna Znak, PPS-WRN, które od 1940 roku pozostawało autonomiczne, Tajna Organizacja Wojskowa, Konfederacja Zbrojna, Socjalistyczna Organizacja Bojowa, Polski Związek Wolności oraz częściowo NOW, BCh i NSZ. W stanie największej liczebności AK liczyła 380 175 żołnierzy, w tym 10 756 oficerów, 7506 podchorążych i 87 886 podoficerów. Poza AK pozostała Armia Ludowa i inne mniejsze organizacje.