Nowa Ruda

[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]

Polskie województwa

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Nowa Ruda wchodzi w skład aglomeracji wałbrzyskiej, położona jest, nad rzeką Włodzicą, w Sudetach Środkowych pomiędzy Górami Sowimi, Bardzkimi, Suchymi i Stołowymi, w dolinach i obniżeniach pomiędzy wzniesieniami Wzgórz Włodzickich. Nowa Ruda jest ważnym węzłem komunikacyjnym, krzyżują się tutaj trasy wojewódzkie. Przez miasto przebiega też linika kolejowa nr 286, z Wałbrzycha do Kłodzka, nazywana najbardziej malowniczą trasą kolejową w Polsce.

Miasto założone zostało za czasów kolonizacji na prawie niemieckim pod rządami króla czeskiego Przemysława Otokara II, który panował w latach 1253–1278. W 1352 roku miejscowość znalazła się w posiadaniu rodziny Donynów. W Nowej Rudzie rozwinęło się tkactwo i sukiennictwo oraz szewstwo. W latach 1427-1429 najazdy husytów doprowadziły do zniszczenia miasta. Z 1434 roku pochodzi pierwsza wzmianka o istnieniu na terenie Nowej Rudy kopalni węgla kamiennego.

W 1472 roku panem Nowej Rudy został Jerzy Stillfried, jeden ze rycerzy króla Czech Jerzego z Podiebradów. Po zakupie Ziemi Kłodzkiej przez króla pruskiego od władcy Czech, w 1742 roku miejscowość weszła w skład państwa pruskiego. W 1810 roku noworudzkie dobra przeszły w ręce rodziny von Magnis i pozostały ich własnością do 1945 roku. W II połowie XIX wieku nastąpiło ożywienie gospodarcze, związane przede wszystkim z rozwojem przemysłu włókienniczego. Coraz większego znaczenia zaczęło nabierać także górnictwo węgla kamiennego. Powstała kopalnia „Ruben”.

Po II wojnie światowej Nowa Ruda znalazła się w granicach państwa polskiego. Miasto zostało zasiedlowne repatriantami z kresów wschodnich oraz Polski centralnej. Pojawili się też polscy górnicy z Francji oraz Polacy z innych krajów. Spowodowało to trudności integracyjne społeczeństwa Nowej Rudy, z którymi miasto zmagało się przez wiele lat. Powstała Kopalnia Węgla Kamiennego „Nowa Ruda”, w skład której weszła kopalnia „Piast”, czyli dawna kopalnia „Ruben”. Utworzono też Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Nowar”, które specjalizowały się w produkcji sztucznego jedwabiu.

W czasie stanu wojennego w kopalni miał miejsce strajk, który zakończył się aresztowaniami i procesami. Jednak transformacja ustrojowa miała dla Nowej Rudy negatywny skutek. Zlikwidowano kopalnie i wszystkie większe zakłady przemysłowe. Miasto zmagało się z bezrobociem przez wiele następnych lat.

Ten negatywny obraz miasta zaniedbanego i biednego utrwalił się w świadomości Polaków. Jednak Nowa Ruda jest miejscem ciekawym, które warto odwiedzić i przekonać się, że miasto odbudowuje się i ma wiele do zaproponowania.

W dawnej kopalni „Nowa Ruda” powstało Muzeum Górnictwa. W budynku dawnej dyspozytorni można oglądać wystawę prezentującą rezentująca noworudzkie górnictwo węgla kamiennego: jego historię i organizację, górnicze narzędzia i urządzenia, stroje i ubiory robocze oraz modele dawnych budynków i maszyn. Ponadto zobaczyć można konstrukcję szybu „Lech”.

W skład placówki wchodzi też Podziemna Trasa Turystyczna „Kopalnia Węgla Kamiennego w Nowej Rudzie”, o długości 700 metrów, urządzona w dawnym polu górniczym „Piast”. Podczas zwiedzania trasy prezentowane są m.in. technologie zabezpieczania chodników, metody wydobycia i transportu węgla, urządzenia górnicze. Do elementów trasy należą też m.in. okazy skamieniałej araukarii czy tzw. „ul” czyli górnicza ubikacja.

Innym ciekawym obiektem jest prywatne Muzeum Minerałów, , w którego kolekcji można podziwiać ponad 2700 okazów. W zbiorach muzeum znajdują się m.in. pierwsze kości dinozaura, znalezione na terenie Polski, w Lipiu Śląskim.

Wizytówką miasta z pewnością jest piękny ratusz, zbudowany w 1884 roku w stylu biedermeier. W północno-zachodnim narożniku budynku postawiona została fontanna z barokową figurą Św. Floriana. Dawniej wokół noworudzkiego ratusza budowano kramy kupieckie i sukiennice.

Ciekawostką są znajdujące się w Ratuszu gablotki z odciskiem jaszczurki paleozoicznej (Dateosaurus macrourus), żyjącej niegdyś na tutejszym terenie. Przed frontem ratusza znajduje się niedawno odrestaurowana fontanna wraz z pomnikiem św. Jana Chrzciciela. omnik z brązu, wykonany w 1909 roku, przedstawia scenę chrztu Chrystusa przez św. Jana Chrzciciela.

Ważnym punktem na mapie zabytków Nowej Rudy jest też Zamek Stillfriedów. Znajdujący się w prywatnych rękach nie jest dostępny do zwiedzania wewnątrz, jednak sam budynek jest ozdobą miasta. Okazały czteroskrzydłowy budynek z wewnętrznym dziedzińcem i pięcioosiowym portykiem zwieńczonym balustradą wznosi się na krawędzi skarpy tzw. górnego miasta i wraz z dawnym placem przedzamcza zamyka noworudzki rynek od strony południowo-zachodniej.

W Nowej Rudzie znajduje się też jeden z piękniejszych na Dolnym Śląsku kościołów w stylu neogotyckim. Kościół św. Mikołaja został zbudowany w latach 1885-1890, a przed kościołem znajduje się drewniany krzyż, który ocalał z pożaru w 1884 roku. Urokliwym zakątkiem Nowej Rudy jest też ciąg domów tkaczy przy ulicy Nadrzecznej. Datowane są na przełom XVII i XVIII wieku. Pierwotnie były to domy drewniane, jednak zostały przebudowane pod koniec XIX wieku.

Nowa Ruda znajduje się też na na ogólnopolskim szlaku kaplic loretańskich. Przy cmentarzu komunalnym, znajduje się jedna z 20 tego typu budowli w Polsce. Kapliczka została poświęcona w 1768 roku, a jej głównymi fundatorami byli noworudzcy sukiennicy. Kaplica od początku miała skromne wyposażenie i tak pozostało do dnia dzisiejszego. Przed noworudzką kaplicą loretańską w latach 1773 – 1841 powstał zespół rzeźb przedstawiających scenę modlitwy z Ogrodu Oliwnego: Chrystus na Krzyżu, Matka Boska, św. Józef, a poniżej modlący się Jezus w Ogrójcu i 3 rzeźby śpiących apostołów, które można oglądać do dziś.

Najwyższym wzniesieniem w granicach miasta jest Góra Wszystkich Świętych, która wznosi się na wysokość 648 m n.p.m., na której szycie znajduje się kamienna wieża widokowa, z której można podziwiać panoramę Sudetów Wschodnich i Środkowych. Na górze znajduje się też Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej z ołtarzem polowym.