Chełmno

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Chełmno położone jest w województwie kujawsko-pomorskim, nad Wisłą, około 40km na północ od Torunia. Pierwotnie piastowski gród chełmiński znajdował się na górze św. Wawrzyńca w obecnej wsi Kałdus. Do XII wieku był on grodem kasztelańskim, a Chełmno i okoliczne obszary znajdowały się w piastowskim Królestwie Polskim. Kolejnym miejscem skąd bezpośrednio na obecne miejsce przeniesiono miasto lokacyjne było przedzamcze zamku Starogród Chełmiński.

W 1228 roku obszary te zajął zakon krzyżacki. W 1239 lub 1247 roku miasto zostało przeniesione ze Starogrodu na obecne miejsce. Od 1466 roku na mocy II pokoju toruńskiego miasto Chełmno przeszło ponownie w granice Korony Królestwa Polskiego, jako część Prus Królewskich, zwanych też Prusami Polskimi. Po I rozbiorze Polski znalazło się w zaborze Pruskim, a następnie w Księstwie Warszawskim i Prusach Zachodnich.

W granice Polski Chełmno powróciło 22 stycznia 1920 roku. W czasie II wojny światowej znalazło się pod niemiecką okupacją. W lesie w pobliskich Klamrach Niemcy wymordowali polską elitę, a żydowska społeczność Chełmna zniknęła całkowicie. Po wkroczeniu do miasta Armii Czerwonej i przejęciu władzy przez komunistów, w Chełmnie został utworzony obóz pracy MBP i obóz NKWD.

W Chełmnie zachowało się wiele zabytków, w tym prawie cały obwód murów miejskich, średniowieczny układ urbanistyczny, renesansowy ratusz oraz wiele kamienic, także kilka z XIII wieku. Chełmno znajduje się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

Najokazalszym gotyckim zabytkiem jest kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zwany potocznie farą. Kościół ten stanowił wzorzec dla budowniczych katedry w Królewcu. Budowla powstała prawdopodobnie w latach 1280-1320, a w późniejszych wiekach nie dokonano większych przebudów, można więc podziwiać zachowany gotycki charakter tej świątyni. W kościele znajdują się wysokiej klasy gotyckie rzeźby, a także cenne malowidła ścienne z końca XIV wieku.

W kościele znajdują się relikwie św. Walentego, dlatego Chełmno jest znane jako miasto zakochanych. W mieście organizowane są „Walentynki Chełmińskie”, co przyciąga coraz więcej turystów. W tym czasie można podziwiać witryny sklepowe biorące udział w plebiscycie na „Najpiękniejszą Witrynę Walentynkową”. Organizowane są wystawy, zabawy, koncerty, konkursy.

14 lutego w kościele farnym można oglądać relikwię św. Walentego czy uczestniczyć w mszy świętej dla zakochanych i par obchodzących jubileusze małżeńskie. Odbywa się też Jarmark św. Walentego oraz koncert uczestników Festiwalu Piosenki Miłosnej. Na terenie miasta powstały trasy dla zakochanych, a lokalnym specjałem są bułeczki walentynkowe z lubczykiem.

Ciekawym przykładem gotyckiej architektury jest też kościół św. Piotra i św. Pawła, dawny kościół dominikański. Jego fasada stanowiła pierwowzór dla katedry warszawskiej. Wnętrze kościoła ma natomiast charakter barokowy.

Chełmno posiada jedne z najlepiej zachowanych murów miejskich w Polsce, otaczają one miasto niemal pełnym obwodem o długości 2270 metrów. Zaczęto je wnosić w drugiej połowie XIII wieku. Z siedmiu bram wjazdowych zachowały się dwie – Grudziądzka i Meresburska. Zachowały się też aż 23 baszty. Jedna z nich wieża Mestwina pochodzi z drugiej połowy XIII wieku i jest prawdopodobnie najstarszym zabytkiem Chełmna.

Prawdopodobnie jako zakładnik był tu przetrzymywany książę Mściwoj II. Wieża jest częścią byłej warowni krzyżackiej i znajduje się na terenie Zespołu Klasztornego przy kościele św. Janów, który warto też zobaczyć ze względu na jego architekturę. Na terenie klasztoru znajduje się również dawna brama Merseburska i dom konwentu, który stanowi pozostałość gotyckiego zamku, przebudowaną w XIX wieku.

Otwarta dla zwiedzających jest baszta Prochowa, w której mieści się dział archeologiczny Muzeum Ziemi Chełmińskiej. Główną siedzibą muzeum jest ratusz, będący jednym z najcenniejszych zabytków polskiego renesansu. Ekspozycja muzem to wystawa historyczna, prezentująca dzieje miasta i ziemi chełmińskiej, wystawa sztuki oraz wystawa biograficzna poświęcona chirurgowi i generałowi Ludwikowi Rydygierowi.

W Parku Pamięci i Tolerancji im. dr Ludwika Rydygiera znajduje się park miniatur zamków krzyżackich, wykonanych w skali 1:30. Miniatury odwzorowują pierwotny wygląd dziewięciu zamków: z Radzynia Chełmińskiego, Bierzgłowa, Grudziądza, Papowa Biskupiego, Kurzętnika, Rogóźna, Torunia, Pokrzywna oraz zamku wysokiego w Malborku.