Janów Lubelski
[ Co warto zobaczyć w Polsce? ]
Polskie województwa
[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]
Janów Lubelski położony jest na pograniczu dwóch mezoregionów: Równiny Biłgorajskiej i Roztocza Zachodniego, nad rzeką Białką. Na południe od Janowa Lubelskiego rozciągają się Lasy Janowskie, stanowiące zachodnią część kompleksu leśnego Puszczy Solskiej.
Miejscowość założyła Katarzyna Zamojska z Ostrogskich. Miejsce zostało wybrane ze względu na położenie przy drodze z Zamościa do Sandomierza, z której korzystali liczni kupcy. Janów jest nazwą odimienną, nadaną prawdopodobnie na cześć syna fundatorki – Jana Sobiepana Zamoyskiego.
Miasto było niszczone w czasie najazdu wojsk Chmielnickiego, dotknięte zarazą i popadło w ruinę. Jan Sobiepan Zamoyski chcąc odbudować region, w 1652 roku zezwolił na osiedlenie się w mieście Żydów i uprawianie przez nich rzemiosła. W 1653 roku w mieście osiedlono znaczną część Tatarów, wziętych do niewoli podczas obrony Rusi. W 1660 roku do Janowa sprowadzono dominikanów.
Po I rozbiorze polski Janów znalazł się pod panowaniem Austrii, a następnie w Królestwie Polskim. Po Powstaniu styczniowym wielu mieszkańców miasta i okolic, za walkę w oddziałach powstańczych zesłano na Sybir. Represje dotknęły również klasztor dominikanów. Wojska rosyjskie zajęły budynki klasztorne i nastąpiła kasata zakonu.
W czasie I wojny światowej przez Janów trzykrotnie przechodził front, w okolicach natomiast miały miejsce ciężkie walki. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości miasta szybko się rozwijało, co zatrzymała II wojna światowa i okupacja niemiecka. Masowe aresztowania i egzekucje oraz karny obóz pracy sprawiły, że liczba ludności spadła prawie o połowę. Miasto zostało też znacznie zniszczone.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej, sowieci wykorzystali niemiecką infrastrukturę obozową i więzienną do represji wobec ludności polskiej. W kwietniu 1945 roku oddziały AK uwolniły więzione w Janowie przez UB, uczestniczki Powstania warszawskiego.
Janów Lubelski jest miejscem ciekawym pod względem etnograficznym. Jest to jeden z ciekawszych etnomuzykologicznych regionów Polski, ponieważ przenikały się tu różnorodne tradycje: polska, ukraińska, tatarska, żydowska i wołoska. Ze wsi Kocudza, nieopodal Janowa pochodzi staropolski instrument smyczkowy suka biłgorajska, zrekonstruowany na podstawie akwareli Wojciecha Gersona m.in. przez lutnika i muzykanta Zbigniewa Butryna, mieszkańca Janowa Lubelskiego.
Zbigniew Butryn wraz ze swoim synem Krzysztofem założył Szkołę Suki Biłgorajskiej, dzięki czemu ten instrument jest wciąż żywy. Odbywają się tu regularne warsztaty gry, spotkania i prezentacje poświęcone sztuce oraz muzyce tradycyjnej regionu Roztocza Zachodniego.
W ciekawym budynku Starego Więzienia mieści się natomiast Muzeum Regionalne, gdzie gromadzone są zbiory dotyczące archeologii i historii regionu, jego tradycji oraz kultury i sztuki. Muzeum prowadzi też działalność naukową i badawczą. Są tu m.in. organizowane obozy naukowe dla studentów Wydziału Kulturoznawstwa UMCS w Lublinie. Organizuje też seminaria na bazie wystaw i ekspozycj, a także próbuje podtrzymywać lokalną tradycję ginące umiejętności, jak np. garncarstwo, plecionkarstwo organizując warsztaty dla dzieci i młodzieży.
Ciekawy jest też Skansen Kolei Leśnej, gdzie gromadzone są zabytki techniki, związane z funkcjonowaniem Kolei Leśnej w Lasach Janowskich, działającej w latach 1941-1984 na trasie pomiędzy Biłgorajem a wsią Lipa. W ramach ekspozycji skansenu udostępnione są dwie lokomotywy i rozmaitego typu wagony.
15 km na południe od Janowa Lubelskiego znajduje się Porytowe Wzgórze, miejsce największej bitwy partyzanckiej na ziemiach Polskich. Bitwa była wynikiem akcji Sturmwind I, czyli zabezpieczeniem przez wojska niemieckie zaplecza zbliżającego się frontu wschodniego. 14 czerwca 1944 roku okrążone polskie i sowieckie oddziały partyzanckie w liczbie ok. 3 tysięcy żołnierzy, po całodziennej bitwie zdołały wyjść z okrążenia sił niemieckich w liczbie ok. 30 tysięcy. Na miejscu bitwy znajduje się cmentarz partyzancki i pomnik.
Na obrzeżach Lasów Janowskich znajduje się Zalew Janowski, sztuczny zbiornik wodny, na którym znajdują się 3 wyspy. Wokół zalewu istnieje rozbudowana baza noclegowa, jest to więc idealne miejsce na dłuższy wypoczynek.