Hrubieszów

[ dolnośląskie ] [ kujawsko-pomorskie ] [ lubelskie ] [ lubuskie ] [ łódzkie ] [ małopolskie ] [ mazowieckie ]
[ opolskie ] [ podkarpackie ] [ podlaskie ] [ pomorskie ] [ śląskie ] [ świętokrzyskie ]
[ warmińsko-mazurskie ] [ wielkopolskie ] [ zachodniopomorskie ]

Hrubieszów położony w województwie lubelskim, w ramionach rzeki Huczwy, dopływu Bugu, znajduje się 18 kilometrów od przejścia granicznego z Ukrainą w Zosinie. Jest najdalej na wschód wysuniętym miastem Polski. Przypuszcza się, że istniał tu, na wyspie oblanej wodami Huczwy, gród obronny należący do Grodów Czerwieńskich. W okolicach miasta znajdują się liczne wczesnośredniowieczne cmentarzyska, kurhany i inne odkrycia archeologiczne.

Prawa miejskie Hrubieszów uzyskał w 1400 roku z rąk króla Władysława Jagiełły. Duże znaczenie dla miasta miał przywilej wydany przez Kazimierza Jagiellończyka nakazujący zmierzającym z Rusi na Mazowsze, Śląsk i Wielkopolskę wybieranie drogi przez Hrubieszów. Od początku swego istnienia było miastem wielokulturowym, obok Rusinów i Polaków, już od XV wieku, osiedlili się tutaj Żydzi. Miasto było wielokrotnie grabione i niszczone przez Tatarów.

W wyniku I rozbioru Polski Hrubieszów znalazł się w zaborze austriackim, w którym pozostał do roku 1809. W 1800 roku wsie w okolicach Hrubiwszowa zakupił Stanisław Staszic, który w 1816 roku założył na swoich dobrach fundację „Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie”. Była to pierwsza w Europie organizacja przedspółdzielcza, a działała aż do 1945 roku. W Hrubieszowie urodził się Bolesław Prus.

Na początku II wojny światowej miasto zostało zajęte przez Niemców, a 17 września 1939 roku do Hrubieszowa wkroczyła Armia Czerwona. W październiku Niemcy ponownie przejęli miasto. Okupacja niemiecka trwała do lipca 1944 roku.W tym czasie Niemcy utworzyli getto, w którym umieszczono Żydów z całego powiatu. Było to około 10 tysięcy osób. Część z nich wywieziono do obozu zagłady w Sobiborze, część rozstrzelano na cmentarzu żydowskim.

W latach 1943-1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA dokonali na terenie powiatów hrubieszowskiego licznych zbrodni na ludności polskiej. Kiedy wojska sowieckie zajęły lubelszczyznę, 26 sierpnia 1944 roku pod Hrubieszowem rozbiły oddziały Armii Krajowej, idące na pomoc Powstaniu warszawskiemu. Pod koniec II wojny światowej na terenie miasta funkcjonował obóz specjalny NKWD dla AK i opozycji.

Współcześnie Hrubieszów stał się powszechnie znany dzięki serialowi „Plebania”, gdzie był on nakręcony. Centrum miasteczka stanowi urokliwy rynek otoczony malowniczymi kamienicami, kawiarniami i restauracjami. W Hrubieszowie znajdziemy też piękne obiekty sakralne, zarówno kościoły katolickie, jak i cerkwie.

Kościół rzymskokatolicki św. Stanisława Kostki do 1875 roku był cerkwią unicką pod wezwaniem świętego Mikołaja Cudotwórcy, a następnie cerkwią prawosławną. W 1918 roku obiekt został rewindykowany na rzecz katolików i rekoncyliowany na kościół świętego Stanisława Kostki.

Jest to również sanktuarium Matki Bożej Sokalskiej. W głównym ołtarzu znajduje się oficjalna kopia obrazu Matki Bożej Sokalskiej autorstwa malarza Jerzego Kumali, otoczona szczególnym kultem. Oryginał obrazu powstał prawdopodobnie w XIV wieku, a jego autorem był litewski malarz Jan Wężyk. Według legendy miał on stworzyć kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej będąc ślepym i prosząc Maryję o uzdrowienie.

Obraz znalazł się w nowo wybudowanym kościele Dziewicy Maryi przy klasztorze bernardynów pod Sokalem i słynął z wielu cudów dokonanych za wstawiennictwem Matki Bożej Soklaskiej. W 1843 roku oryginalny obraz spłonął w pożarze kościoła i zabudowań klasztornych. Lwowski artysta Jan Kumala w krótkim czasie wykonał jednak kopię, która od 1848 roku otoczona była przez miejscową ludność takim samym kultem.

W 1951 roku, kiedy Zabuże znalazło się poza granicami Polski, obraz został nielegalnie przewieziony przez polską ludność do kościoła św. Bernardyna w Krakowie i umieszczony w małej kaplicy obok zakrystii. Początkowo pozostawał ukryty ze względu na panujący wówczas terror stalinowski. W 2001 roku został przeniesiony do Hrubieszowa.

Warto też zobaczyć prawosławną cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, wybudowaną w latach 1867-1875 w stylu bizantyjsko-rosyjskim i jest bogato dekorowana. Jest jedyną w Polsce i jedną z dwóch na świecie cerkwią prawosławną z trzynastoma kopułami. We wnętrzu znajduje się dwurzędowy ikonostas wykonany z drewna dębowego, z pozłoceniami. Ikony wchodzące w jego skład napisał petersburski ikonograf Siłajew.

W dawnym pałacu otoczonym parkiem mieście się obecnie Muzeum im. ks. Stanisława Staszica. Na wystawę muzeum składają się stałe ekspozycje archeologiczne, historyczne i etnograficzne. Na wystawie sztuki można zobaczyć obrazy Pawła Gajewskiego oraz kilimy jego autorstwa. Przy muzeum działa biblioteka, gromadząca zbiory dotyczące miasta i regionu oraz patrona muzeum.